وحیده هاشمی - دانشجوی دکتری، گروه معماری، واحد دامغان، دانشگاه آزاد اسلامی
غزال راهب - دانشیار، گروه معماری، عضو هیات علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی
غلامحسین ناصری - استادیار، گروه معماری، عضو هیات علمی دانشگاه آزاد واحد دامغان
هما زنجانی زاده اعزازی - دانشیار، گروه علوم اجتماعی، عضو هیات علمی دانشگاه ف ردوسی مشهد

هدف مقاله ، بررسی تحلیلی روند تاثیر تحولات ایران از زمان قاجار تاکنون، بر شکل گیری مسکن با نگاه به آینده مسکن است . مسکن به عنوان یک نهاد، سلسله ای از نیازها را برآورده می نماید و هماهنگ با تحولات جامعه ، از نظر مفهومی ، کارکردی و کالبدی دگرگون خواهد شد. روش تحقیق ، توصیفی ، اسنادی و تحلیلی است و دادهها به روش تحلیل محتوا و بسط مفاهیم مرتبط با پرسش های پژوهش مورد تحلیل قرارگرفته اند. برای تعریف مسکن با چشم انداز آینده، ابتدا به ارائه مفهوم مسکن پرداخته و ابعاد مختلف مسکن را با توجه به شاخص های شناختی ، در چهار بعد، به ترتیب اولویت تاثیرگذاری دسته بندی نموده ایم ؛ ۱-شاخص های فرهنگی (فرهنگ ، تاریخچه مکان، سبک زندگی و ...)؛ -۲شاخص های اجتماعی (تعاملات اجتماعی ، حس تعلق ، آموزش، اقتصاد، سیاست و...)؛ -۳شاخص های روانی (روابط فرد، شخصی سازی ، قلمروپایی ، خلوت و ... )؛ -۴ شاخص های زیستی (نیازهای اولیه ، محیط زیست ، پایداری ، و استانداردها ...)؛ شاخص های مذکور در بستر زمانی سه دوره تاریخ حکمروایی ایران مورد بررسی قرار گرفته اند. نتایج نشان می دهد تحولات ایران از دوره قاجار به تدریج مفهوم مسکن را دچار تحول نموده، به نحوی که شاخص های زیستی با سرعت بیشتر و شاخص های فرهنگی با سرعت کم تر تغییر نموده و تعریف مسکن روز به روز از تعریف معناگرای آن فاصله گرفته و ابعاد فیزیکی و کارکردی آن نسبت به ابعادفرهنگی و اجتماعی اولویت بیشتری یافته است .

تحولات مسکن ، نظام فرهنگی سکونت ، نظام اجتماعی سکونت ، نظام روانی سکونت ، نظام زیستی سکونت