ابوالفضل نجفی - پژوهشگر دکتری معماری، دانشکده معماری ، واحد سمنان، دانشگاه آزاد اسلامی، سمنان، ایران
حسین مرادی نسب - استادیار، دانشکده معماری ، واحد سمنان، دانشگاه آزاد اسلا می، سمنان، ا یران

دوران قاجاریه سرآغاز عصر تجدد در ایران است و گرایش به فرنگ و شیوههای اروپایی در این دوران بر جنبه های مختلف زندگی ایرانیان به خصوص در معماری تاثیر قابل توجهی داشته است . بجنورد به واسطه ی موقعیت جغرافیایی ، محل آمد و شد نمایندگان کشورهای مختلف اروپایی بوده و در نتیجه تاثیر زیادی از فرهنگ اروپایی وفرنگی را پذیرا بود. در مقاله پیش رو به شیوه توصیف تحلیل تاریخی دادههای حاصل از مطالعات استنادی و میدانی در زمینه تاثیر شیوههای فرنگی و سنتی بر بناهای ساخته شده در روزگار قاجاریه مورد واکاوی قرار گرفته است . به این ترتیب دوبنای هم دوره به نام بنای عمارت مفخم که به دستور حاکم وقت شهر ساخته شده و بنای عمارت جاجرمی ها که به دست یکی از تجار معروف شهر بنا شده ، به شیوه مقایسه عناصر و تزئینات مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته اند. نتیجه آنکه باتوجه به ارتباط وسیع حاکم شهر با دربار و دولت های خارجی (به ویژه اروپایی ها)؛ تاثیر گرایش به شیوههای اروپایی بر بناهای ساخته شده توسط وی؛ هم در تزئینات و هم در طرح کلی مشهود است . در مقابل ، بنای همزمان حسینیه جاجرمی ها هیچ نشانه ای از معماری اروپایی در طرح کلی بنا و در تزئینات ملاحظه نمی شود و ساختار کلی بنا برگرفته از معماری ایرانی - اسلامی مناطق مرکزی ایران است که حاکی از تاثیر معماری منطقه زادگاه بانی (شهر گرمسیر جاجرم ) بوده است . به این ترتیب تمایل به اروپای گرایی و معماری اروپایی در شهر بجنورد در اواخر دوره قاجار محدود به بناهای احداث شده توسط حاکم شهر و در نتیجه ارتباط وسیع وی با نمایندگان کشورهای اروپایی و دربار بود و این ارتباط علاوه بر نمودهای معمارانه در منابع نوشتاری این دوره از جمله سفرنامه سیاحان اروپایی و همچنین در سفرنامه های ناصرالدین شاه قاجار نیز قابل بازیابی است .

مدرنیته ، عمارت دارالحکومه مفخم ، دوران قاجار، عمارت جاجرمی ها، معماری سنتی .