مهدی نایبی - دانشجوی دکترای تخصصی معماری، گروه معماری، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد همدان، همدان، ایران
محمدمهدی سروش - دانشیار گروه معماری، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان، همدان، ایران

معماری ایرانی - اسلامی از ویژگی مانایی برخوردار بوده است که باعث تداوم این معماری شده است . نور هم از مواردی بوده که در معماری ایرانی - اسلامی از جایگاه ویژهای برخوردار بوده و عضوی جدا نشدنی از بنا محسوب می شده ولی در عصر حاضر نور ارزش خود را از دست داده است . بنابراین در این پژوهش عنصر زیبایی شناسی نور که جلوه خداوند است ، بررسی می شود. برای حفظ این ارزش باید این اصول مورد بازخوانی قرار گیرد؛ زیرا در گذشته نور علاوه بر روشنایی در پی برآورده کردن خواسته های ارزشی و اعتقادی بوده است و معماران با آگاهی و شناخت کامل در مورد نور آن را در فضا به کار می بردند. در این راستا، سوال اصلی این پژوهش این است که جایگاه عنصر نور کجاست و نقش این عنصر در معماری اسلامی - ایرانی چگونه است ؟ هدف کلی درک میزان پیوند و تعامل عنصر نور با هنر معماری اسلامی - ایرانی است . این پژوهش به روش توصیفی - تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای و مشاهده آثار گذشته معماری ایرانی -اسلامی انجام گرفته است . در این راستا، نمونه موردی در این تحقیق ، مسجد جامع همدان انتخاب شده که در این مسجد نور را می توان نمادهایی دانست که متضمن چیزی درماوارء معنای آشکار و مستقیم خود است . دراصل جهان انسان با تعداد بیشماری از نمادها توصیف می شود و می تواند تعاریف مختلفی داشته باشد که لازمه آن تفکر و تامل است .

نور، مانایی ، معماری ایرانی - اسلامی ، مسجد جامع همدان