مرجان نوری - دانشجوی کارشناسی ارشد پژوهش هنر، دانشکده هنر، موسسه آموزش عالی فردوس، مشهد، ایران
جوادامین خندقی - استادیار گروه ادبیات نمایشی، دانشکده هنر، موسسه آموزش عالی فردوس، مشهد، ایران
راحله فدوی - دانشجوی دکتری، هنرهای اسلامی، دانشکده هنرهای صناعی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران

از مهم ترین هنرهای رو به زوال سیستان و بلوچستان، سکه دوزی است . هدف این پژوهش ، تحلیل سکه دوزی سیستان و بلوچستان است . ماهیت این پژوهش ، کاربردی است و از نظر نوع، توصیفی - تحلیلی به شمار می رود. روش گردآوری اطلاعات، کتابخانه ای ، مشاهده تصاویر و مصاحبه است . روش تحلیل ، کیفی است . این پژوهش نشان می دهد که سکه دوزی همانند سوزندوزی ، از قدمت و سابقه ای طولانی برخوردار است و تقریبا در بسیاری از مناطق سیستان و بلوچستان رایج بوده است و مرغوبیت اثر، بستگی به مواد اولیه آن دارد و هرچه از مصنوعات به دور باشد، از ارزش بیشتری برخوردار می باشد. خشک شدن دریاچه هامون و تغییر زندگی عشایری و روستایی به شهرنشینی و هم چنین نبود حمایت دولتی و آموزشی و روی کار آمدن تفکرات نادرست درباره زن و هنرهای کهن در سیستان و بلوچستان، سبب فراموشی هنر سکه دوزی و از بین رفتن جایگاه اجتماعی زنان شده است . بررسی نقوش سکه دوزی سیستان و بلوچستان، نشان می دهد که نقوش هندسی به عنوان مهم ترین عنصر زیبایی شناسانه هنر سکه دوزی مطرح است و اما گویای این نکته است که تمامی عناصر هندسی از جمله خط ، بافت ، شکل ، رنگ و ریتم توسط انتزاع نمادپردازانه صورت می گیرد و این انتزاع به پیشینه زندگی قوم بلوچ اشاره دارد و این ویژگی خاص زیبایی شناسانه انتزاعی هنر سکه دوزی را می توان نوعی سند هویتی برای سکه دوزی سیستان و بلوچستان دانست که از گذشته تاکنون و به نسل های آینده انتقال پیدا می کند. نقوش سکه دوزی بلوچ تماما با زندگی ، طبیعت و بینش مردمان آن منطقه ارتباطی مستقیم دارد و با توجه به نقوشی چون ستاره، خورشید و اعداد می توان نتیجه گرفت که مردمان سیستان و بلوچستان از علم ستارهشناسی و نجوم بهره می گیرند.

سکه دوزی ، رودوزی ، هنر اسلامی ، سیستان و بلوچستان.