مهلا نجاریان طوسی - کارشناسیارشد باستانشناسی دانشگاه مازندران
حسن هاشمی زرج آباد - دانشیار باستانشناسی دانشگاه مازندران
عابد تقوی - استادیار باستانشناسی دانشگاه مازندران

مطالعه نقوش سکه ها از مقوله های مهم در بررسی تحولات اجتماعی زندگی مردم است . شاه اسماعیل در طی اعلام رسمیت مذهب شیعه ، از هنر قدسی برای تبلیغات دینی استفاده کرد و سکه ی رایج بین مردم در تجارت، سکه نقره است ؛ بنابراین ، استفاده از نقوش روی این نوع سکه هاصرفا جنبه تزیینی نداشته و نوعی نماد پیوند بین دین و هنر است . رسمیت تشیع در دوره صفویه و تاثیرات عمیق این مذهب بر اعتقادات ایرانیان باعث شد تا نقوش نمادینی در وصف ائمه بر روی مسکوکات منعکس شود و ارادت ایرانیان به امامان را نشان دهد. یکی از این نقوش، نقش شمسه هشت پر در کنار شهادتین است که مفاهیمی مذهبی در برداشته است و مسئله اصلی این پژوهش است که : سیاست و مذهب چه تاثیری بر روی ضرب سکه های دوره شاه اسماعیل داشته است ؟ و دلیل استفاده از نقش شمسه هشت پر بر روی سکه ها چیست ؟ پژوهش حاضر با شیوه توصیفی - تحلیلی به تحلیل نقش شمسه در سکه های شاه اسماعیل اول به عنوان بخشی از فرهنگ بصری حاکم در جامعه ، اختصاصیافته است . فرهنگ بصری متاثر از اعتقادات جامعه ، اوضاع اجتماعی و مذهبی است . گردآوری مطالب به شیوه کتابخانه ای و بررسی نمونه های موجود در موزه آستان قدس رضوی ، از طریق فیش برداری و تصویرخوانی است . نتایج مذکور حاکی از آن است که علائم و نشانه های روی سکه ها نشان می دهد که بخش مهمی از نقوش و کتیبه ها متاثر از مذهب و اعتقادات مردم است و شاه اسماعیل به واسطه ضرب سکه سعی داشت با بهرهگیری از زبان نمادین و رمزگونه بر اعتقادات مردم اثر بگذارد و اعتقادات شیعی را در بین مردم افزایش بدهد.

شمسه ، ترنج ، هنر اسلامی ، شاه اسماعیل ، سکه