محسن باقری - مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی
مرتضی کرمی - مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان چهارمحال و بختیاری
نجمه اسلامیان فارسونی - علوم دامی، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی شهرکرد، شهرکرد، ایران
گلناز تاسلی - استادیار پژوهشی بخش تحقیقات علوم دامی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان چهارمحال و بختیاری.

زمینه مطالعاتی: بسیاری از پرورش دهندگان حیوانات اهلی در مناطق سرد، حیوانات خود را در اواخر پاییز و طی فصل زمستان در جایگاه های بسته نگهداری می نمایند. در جایگاه بسته می توان مقدار و شدت نور را کنترل نمود. طول روز کوتاه در اواخر دوره آبستنی با افزایش تولید شیر در حیوانات شیرده همراه است اما اطلاعاتی در این زمینه برای بزهای بومی کشور وجود ندارد. هدف: این تحقیق به منظور بررسی میزان اثر کاهش طول دوره روشنایی در اواخر آبستنی بر تولید شیر و هورمون های مرتبط با آن در بز سیاه بومی استان چهارمحال و بختیاری انجام شد. روش کار: تعداد ۴۰ راس ماده بز سیاه بومی به طور تصادفی به یکی از دو تیمار ذیل اختصاص داده شدند. تیمار ۱: شاهد؛ ماده بزهایی که در دوره آبستنی در معرض طول روز طبیعی بودند (۲۰ راس). تیمار ۲: ماده بزهایی که در ۴۵ روز پایانی دوره آبستنی در معرض طول روز کوتاه (۸ ساعت نور و ۱۶ ساعت تاریکی) بودند (۲۰ راس). پس از زایش تمامی ماده بزها در معرض طول روز طبیعی قرار گرفتند. شیردوشی با دست در فواصل یک هفته ای از یک هفته تا یک ماه پس از زایش انجام شد. نمونه های خون در شروع آزمایش، ۲۰ روز قبل از زایش، زمان زایش، ۱۵ و ۳۰ روز پس از زایش از سیاه رگ وداج گرفته شد. نتایج: در دوره شیردهی ماده بزهای تیمار ۲ نسبت به تیمار شاهد ۱۵ درصد شیر بیش تری تولید کردند (۰۱/۰p<). تولید شیر در گروه شاهد در هفته سوم و در تیمار آزمایشی در هفته چهارم به اوج رسید. ترکیبات شیر تحت تاثیر تیمار قرار نگرفت. میانگین هورمون پرولاکتین ۲۰ روز قبل از زایش در ماده بزهای تیمار شاهد بیش تر بود (۰۵/۰p<). در زمان زایش و بعد از آن، مقدار هورمون پرولاکتین در هر دو تیمار مشابه بود. میانگین هورمون ملاتونین قبل زایش و در زمان زایش در تیمار ۲ بیش تر از تیمار شاهد بود (۰۱/۰p<) ولی پس از زایش اختلاف بین دو تیمار معنی دار نبود. مقدار هورمون IGF-۱ در تیمار آزمایشی نسبت به تیمار شاهد در بیست روز قبل از زایش (۰۱/۰p<) و در زمان زایش (۰۵/۰p<) بیش تر بود. نتیجه گیری نهایی: به عنوان نتیجه، کاهش طول دوره روشنایی در اواخر آبستنی باعث افزایش تولید شیر بزهای سیاه بومی در دوره شیردهی پی آیند می گردد.

بز, شیر, هورمون, عملکرد