علی احمدآبادی - گروه جغرافیای طبیعی، دانشکده علوم جغرافیایی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران.
فاطمه عمادالدین - گروه جغرافیای طبیعی، دانشکده علوم جغرافیایی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران.
سارا کیانی - استادیار دانشکده علوم جغرافیایی دانشگاه خوارزمی، ایران

بسیاری از مناطق خشک و نیمه خشک علی رغم پایداری محیطی شکننده در معرض مخاطره پدیده گردوغبار نیز قرار دارند. این مخاطره زیست محیطی سبب جابه جایی خاک سطحی، آسیب به اراضی کشاورزی و پوشش گیاهی شده و بر زندگی افراد بخصوص گروه های آسیب پذیر، نزدیک به کانون های بحرانی و مناطق دورتر اثر گذاشته است. هدف از پژوهش حاضر، ارزیابی و تحلیل آسیب پذیری معیارهای محیطی، اقتصادی و اجتماعی ناشی از پدیده گردوغبار در استان کرمان است. در این راستا معیارهای اجتماعی و اقتصادی شامل تراکم جمعیت، ساختار جنسی، نسبت جمعیت روستا به شهر و اراضی کشاورزی دیم در نظر گرفته شده است. همچنین فرسایش پذیری لندفرم های ژئومورفولوژی، مراتع ضعیف و اراضی بایر به عنوان معیار محیطی شناسایی شده است. در این پژوهش از شاخص دید افقی (متر) ایستگاه های هواشناسی به منظور تحلیل مواجهه با گردوغبار در استان کرمان استفاده شده است. نتایج تحلیل پراکندگی دید افقی نشان می دهد حداقل میانگین دید افقی در مرکز استان وجود دارد. میزان مواجهه با گردوغبار در استان کرمان بین ۷۳/۰ تا ۷/۸ متر است بطوریکه شهرستان های بافت و رابر بیشترین مواجهه را با این پدیده دارند. نتایج رتبه بندی مدل کوکوسو نشان داد شهرستان های کرمان، بم، ارزوئیه و قلعه‎گنج بیشترین حساسیت را به گردوغبار دارند. نتایج حاصل از آسیب پذیری پدیده گردوغبار در استان کرمان نشان داد همه شهرستان های این استان نسبت به پدیده گردوغبار آسیب پذیری یکسانی ندارند؛ زیرا پراکندگی معیارهای محیطی، اقتصادی و اجتماعی در شهرستان ها یکسان نیست. آسیب پذیری پدیده گرد و غبار در استان کرمان در ۵ طبقه خیلی کم تا خیلی زیاد به دست آمد. ۸۶ درصد از مساحت استان کرمان نسبت به آسیب پذیری پدیده گردوغبار در طبقات زیاد و خیلی زیاد قرار دارند. همچنین نتایج این پژوهش می تواند زمینه ای را برای توسعه مطالعات کاهش پدیده گردوغبار به منظور کاهش آسیب پذیری ناشی از پدیده گردوغبار در استان کرمان برای مدیران و تصمیم گیران فراهم آورد.

فرسایش پذیری, لندفرم, دید افقی, مدل کوکوسو, مواجهه