مهران مقامی - دانشجوی دکتری تخصصی گروه تاریخ اسلام، واحد شوشتر، دانشگاه آزاد اسلامی، شوشتر، ایران
رضا کیانی نیا - استادیار گروه تاریخ، واحد شوشتر، دانشگاه آزاد اسلامی، شوشتر، ایران.
غفار پوربختیار - استادیار، گروه تاریخ، واحد شوشتر، دانشگاه آزاد اسلامی، شوشتر، ایران

اگرچه خاستگاه بیشتر حاکمان و حکومت های ایرانی پس از اسلام، ایلات و عشایر بوده است اما آنها پس از کسب قدرت و تمرکز بر آن، با هرگونه سرکشی، خودسری و مرکزگریزی ایلات دیگر، حتی هم تباران خود، به تقابل و مبارزه برخاستند. شواهد و داده های تاریخی حاکی از آن است که در سراسر دوره قاجار، برخی از ایلات ایران، با دست یازیدن به اقدامات مخرب، زمینه های سلب امنیت در شهرها و روستاهای کشور را فراهم ساخته و موجب زحمت حکومت مرکزی شده بودند. در این پژوهش با استفاده از داده های تاریخی و روش توصیفی_تحلیلی، مهم ترین نمونه ها و مصادیق نقش ضدامنیتی ایلات و عشایر ایران در دوره قاجار (۱۲۱۰-۱۳۴۴ ه.ق) یعنی ناامن کردن مسیرهای تجاری و مسافرتی، ایجاد ناامنی و... بیان مورد بررسی قرار گرفته است. همچنین مقاله حاضر درصدد پاسخ به این پرسش برآمده که سازوکارهای عملی شاهان قاجار و مقامات حکومتی برای مقابله با این چالش مهم چه بوده است؟ نتایج تحقیق نشان می دهد که گروگان گیری و سرکوب نظامی، وصلت و ازدواج های سیاسی، استفاده از نیروی نظامی عشایر و ساخت استحکامات نظامی نتوانست به طور کامل به نقش ضدامنیتی عشایر خاتمه دهد و این مشکل اساسی تا زمان اسکان اجباری عشایر در زمان رضاشاه، با شدت و ضعف همچنان ادامه داشته است.

ایلات و عشایر, دوره قاجار, امنیت, نیروی نظامی, حکومت مرکزی