بررسی وضعیت ارتش ایران در دوره مظفرالدین شاه قاجار

حکومت ایران قرن های متمادی متکی بر نیروی عشایر و ایلات بود. نوع آموزش و انضباط نظامی این نیروها و نحوه ساماندهی آنان به گونه ای بود که در خوش بینانه ترین حالت، تنها در درگیری های داخلی می توانست به صورت محدود کارایی داشته باشد؛ زیرا این قوا، به طور سنتی تحت امر روسای قبایل بودند و در ماهیت، قوای گریز از مرکزی بودند که در مقابل بسط قدرت حاکمیت مرکزی مانعی اساسی محسوب می شدند. ازاین رو، حکومت ها برای گسترش حوزه اقتدار خود، سعی در تضعیف ایلات و عدم اتکا بر نیروی نظامی آنان و ایجاد ارتشی مستقل و قایم به ذات و تحت فرمان پادشاه نیاز داشتند. در دوران قاجار که خود با قدرت ایلیاتی قجریان روی کار آمده بود، از دوران فتحعلی شاه در اثر برخورد نظامی با قوای نوین اروپایی در جنگ ایران و روس، اندیشه تشکیل قوای نظامی جدید شکل گرفت؛ اما به تدریج با رقابت های بی امان روسیه و بریتانیا برای کسب بیشترین پایگاه نفوذ در ایران و به تبع بر نیروی نظامی ایران، اصلاحات صورت گرفته نیز به نتیجه مطلوب خود نرسید. چنانچه در دوره مظفرالدین شاه که خود به نوعی یک دوران گذار و نقطه عطف و بستر تغییر بنیان قرن ها سلطنت در ایران محسوب می شود، وضعیت ارتش ایران به دلایلی رو به انحطاط نهاد. ازاین رو، مقاله حاضر درصدد است با شیوه توصیفی تحلیلی تاریخی به این سوال پاسخ دهد که به چه دلایلی ارتش ایران در دوره مظفری راه انحطاط را پیمود. به دنبال این سوال؛ ضمن توصیف وضعیت ارتش ایران در دوره مظفری، به دلایل انحطاط ارتش ایران در دوره مورد بحث میپردازیم. نتایج و دستاوردهای پژوهش حاضر نشان میدهد که عواملی چون بی انضباطی، نبود آموزش نظامی، نبود تجهیزات مدرن و بی توجهی به امور نظامی در انحطاط ارتش ایران در دوره مظفری نقش داشته است.

Keywords:

قاجار , ارتش , بریگاد قزاق , روسیه , مظفرالدین شاه