یاشار ذکی - عضو هیئت علمی دانشگاه تهران

جهان اسلام مشتمل برقلمرو جغرافیایی دولت - ملت هایی است که اکثریت مردم آن پیرون دین اسلام هستند این پهنه عظیم جغرافیایی سیاسی که ازسواحل اقیانوس آرام تا سواحل اقیانوس اطلس امتداد یافته ازچنان کثرت و تنوعی درابعاد جغرافیایی طبیعی و جغرافیای انسانی برخودار است که این سازه بسیارپیچیده ژئوپلیتیکی را مملو ازتمایزات و تعارضات ساختاری ساخته است طوریکه هیچ بخش دیگر جهان شاهد چنین تسلسلی ازپیچدگی مسائل ژئوپلیتیکی نیست این تفاوت ها و تمایزات نه تنها ضریب کارامدی پتانسیلهای همگرایی درگستره جهان اسلام را تحت الشعاع قرار داده بلکه درموارد عدیده ای واگرایی و دوری گزینی واحدهای سیاسی آن را سبب شده است به عبارتی لازمه شکل گیری و تقویت الگوها فرآیند ها و سازه های همگرایی درجهان اسلام درگرو شناخت دقیق ریشه ها و بنیانهای ژئوپلیتیکی دخیل درواگرایی کشورها به ویژه با تاکید براثرمتغیرها و ارزشهای جغرافیایی است مقاله حاضر با روش تحقیق توصیفی تحلیلی و با هدف کاربست رهیافت اسیب شناسانه ازنقش عوامل جغرافیایی کاهنده ضریب انسجام و همگرایی کشورهای جهان اسلام انجام پذیرفته است.

واگرایی جهان اسلام، ارزشهای جغرافیایی، گسیختگی فضایی -منطقه ای، اسلام های مرکزی و اسلام های پیرامونی