حسین مهاجرسلطانی - شرکت نفت خزر، تهران
فرید طاعتی - شرکت نفت خزر، تهران
منصور قربانی - موسسه پژوهشی پارس آرین زمین، تهران
داوود عموزادخلیلی - شرکت نفت خزر، تهران

از آنجا که از دیرباز حوضه خزر جنوبی به عنوان ناحیه ای نفت خیز مورد توجه کارشناسان اکتشاف نفت قرار داشته است ، لذا پی جویی های مقدماتی با هدف شناسایی آثار سطحی از تراوشات هیدروکربنی عاملی ارزشمند در فرآیند اکتشاف محسوب می گردد. در این خصوص گلفشان های حوضه خزر جنوبی به عنوان یکی از نشانه های بارز تظاهرات سطحی هیدروکربن دار در این منطقه محسوب می گردند و در امتداد میادین هیدروکربنی این حوضه بیشترین فراوانی را به خود تخصیص داده اند. با عنایت به موارد مورد اشاره؛ نمونه های گاز و رسوب چهار گلفشان قارنیاریق ، نفتلیجه ، صوفیکم و اینچه واقع در استان گلستان با هدف بررسی سنگ منشاء احتمالی نهشته های خزری مورد آنالیز ژئوشیمی آلی قرار گرفتند. مقادیر ایزوتوپی کربن و هیدروژن متان و دیگر گازهای هیدروکربوری موید منشاء ترموژنیک گازهای خروجی از گلفشان های مورد مطالعه است و شواهدی از عدم تجزیه زیستی را نشان می دهند. بررسی میزان بلوغ گرمایی نشان می دهد گلفشان اینچه بلوغ بیشتری را تجربه کرده است . همچنین با توجه به شرایط محیط رسوبگذاری حوضه خزر جنوبی و دشت گرگان به نظر می رسد کروژن نوع III مشارکت بیشتری در زایش گازهای خروجی از گلفشانها داشته باشد. شرایط رسوبگذاری سنگ منشاء زایشگر بیتومین های استخراجی از رسوبات گلفشان های مورد مطالعه موید محدوده احیایی - دریایی برای گلفشان های اینچه و صوفیکم و محدوده محیط زغالی (و یا ورود مواد آلی خشکی ) برای گلفشان نفتلیجه است . در مجموع بر مبنای رویکردهای نوین در ارزیابی گازهای طبیعی ، گلفشان های مورد اشاره منشاء ترموژنیک شیلی دارند و در ارتباط با منابع هیدروکربنی حوضه خزر جنوبی شناخته می شوند.

گلفشان، حوضه خزر جنوبی ، ترکیب شیمیایی گاز، ایزوتوپ کربن و هیدروژن، نهشته های بیتومین دار