محمد محمدزاده دوگاهه - استادیار گروه معماری، واحد رودبار، دانشگاه آزاد اسلامی، رودبار، ایران
جواد شکاری نیری - دانشیار گروه مرمت و احیای بناهای تاریخی، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه بین المللی امام خمینی، قزوین، ایران

بیان مساله: تجلی کالبدی و تاثیرات معنوی مساجد معاصر، در کنار معماری مساجد سنتی شهر، زمینه ساز رشد و تعالی انسان با انجام مراسم مذهبی است. مساجد در طول تاریخ همواره ابعاد مختلفی از کالبد، کارکرد و معنا را به خود اختصاص داده اند. این پژوهش در راستای شناخت و تحلیل الگوها و اصول بکار رفته در معماری مساجد تاریخی ایران و ارائه آن، جهت مطالعه تطبیقی با معماری مساجد معاصر در شهر رشت، تا کم و کیف آن مورد تحلیل و مقایسه و مداقه مستدل قرار گیرد.سوال تحقیق: پرسش اصلی این است که نقش عوامل مربوط به اصول کالبدی، معنایی و کارکردی در شکل گیری مساجد معاصر شهر رشت چگونه بوده است؟اهداف تحقیق: پژوهش باهدف شناخت و بازیابی چگونگی تاثیر مولفه هایی مانند حس تعلق به مکان، هندسه، نظم فضایی، وحدت، رازگونگی، انعطاف پذیری کارکردی و اصول کالبدی- فرمی در شکل گیری این مساجد و مراسم خاص این منطقه پرداخته است.روش تحقیق: روش تحقیق شامل تحلیلی تاریخی تفسیری و از نوع ترکیبی (کمی و کیفی) و به روش استدلال استنتاجی همراه نمونه گیری هدفمند از آثار شاخص منطقه با تحلیل آن ها است. گردآوری داده ها به صورت اسنادی، کتابخانه ای و تحقیق میدانی است. متغیر مستقل پژوهش، مولفه های هفتگانه برگرفته از مبانی نظری و متغیر وابسته آن معماری مساجد معاصر شهر رشت است. جامعه آماری و روش نمونه برداری، سهمیه ای است.مهم ترین یافته ها و نتیجه گیری تحقیق: در این مساجد به اصول کالبدی مانند طراحی اقلیمی و استفاده از عناصر و الگوهای فرهنگی، سنتی، بومی، خوانایی و نفوذپذیری توجه شده و در به کارگیری اصول معنایی، از مولفه هایی مانند دعوت کنندگی، سادگی و خلوص فضایی، رمز پردازی و نمادگرایی (آب، نور، طرح های اسلیمی و استعاره هایی مانند مسیر آئینی چهل منبر لاهیجان و...) در تمامی بناها، کم یا زیاد استفاده شده و ازنظر اصول کارکردی دارای هر دو نوع کارکرد مذهبی و عمومی می باشند. نتایج تحقیق نشان می دهد که با ارزیابی میزان تاثیرپذیری هر یک از سه حیطه (کالبدی، معنایی و کارکردی) بر مساجد معاصر رشت، می توان دریافت که بیشترین توجه، به زیرمولفه های انعطاف پذیری، حس تعلق به مکان و کالبدی- فرمی، بوده است و معماری این مساجد بیشترین تبعیت را از اصول کارکردی نسبت به دو اصل دیگر داشته اند و از میان این بناها، مسجد جامع (مصلی) دارای بیشترین تطابق با الگوها را دارا است.

"مساجد معاصر", "مساجد رشت", " مساجد ایران", "الگوهای بومی", " معماری مساجد"