مهدی سعادتمند - استادیار، گروه الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه یزد، ایران
علی بابایی - دانشیار، گروه فلسفه و کلام، دانشگاه تبریز، ایران

اهمیت شناخت نوع اضافه بین عالم و معلوم، تعیین جایگاه علم در رویکرد جهان شناختی و کارکرد معرفت شناسانه آن است. پرسش اینکه: با تغییر در مبانی فلسفی، نوع اضافه بین عالم و معلوم چه معنا و کارکردی می­ یابد؟ در نگاه ماهوی نوع این اضافه مقولی است که با فرض دوگانگی طرفین اضافه، سبب معضلاتی چون اعتباریت علم، تمایز عالم از معلوم و اشکالات وجود ذهنی می ­شود. در سیر دوم یعنی اصالت وجود با رویکرد تشکیکی، اضافه از نوع اشراقی است که در آن علم عالم، در رابطه ­ای طولی و تشکیکی، علت ایجاد معلوم می­ گردد. رهاورد گذر از وحدت تشکیکی به وحدت شخصی وجود هم، وحدت و بساطت عالم و اضافه قیومی او با شوون و مظاهرش است. اضافه نیز بین وجود عالم و علم ذاتی­اش تحقق می­ یابد. نتیجه اینکه، متناسب با سیرهای سه­ گانه، با عبور از کثرت به وحدت، تدریجا اضافه جای خود را به عینیت عالم و معلوم می ­دهد تا اینکه در سیر سوم به حضور و شهود تام عالم از خویش در آینه ظهوراتش می ­انجامد.

علم, ملاصدرا, اضافه مقولی, اضافه اشراقی, اضافه قیومی