روح الله شریعتی - استادیار، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی؛ و عضو انجمن مطالعات سیاسی حوزه، قم، ایران.

در فقه سیاسی اسلام برای تنظیم روابط و تعاملات فیمابین افراد یا حاکمیت ها، قواعدی طراحی شده که همچون قانون علاوه بر نظم دهی و ثبات تعاملات، به شفافیت روابط و در نتیجه کارآمدی تعاملات منجر خواهد شد. یکی از این قواعد تقیه است که در سیاست داخلی در تعاملات با مخالفان و اقلیت ها و در سیاست خارجی در تعاملات دولت اسلامی با بیگانگان و به ویژه دشمنان، از قواعد پرکاربرد به شمار می رود. سوال اصلی پژوهش آن است که نقش تقیه در سیاست خارجی دولت اسلامی چیست؟ در این راستا، با تاکید بر دیدگاه های آیت الله خامنه ای در کاربرد این قاعده در فقه سیاسی و سیاست خارجی، نقش کلیدی آن بررسی گردید. همچنین با روش اجتهادی و با تکیه بر حکم عقل، پس از بررسی شرایط و اقسام مختلف تقیه اعم از خوفی، مداراتی و غیره، نقش این قاعده در حوزه سیاسی و بخصوص سیاست خارجی بررسی شد. اهمیت روابط سیاسی کشور اسلامی با دیگر کشورها می طلبد که برای دوری از خطرات احتمالی کشورها یا تداوم دوستی فیمابین دولت ها و به طور کلی در جهت منافع عالیه کشور اسلامی، تقیه به عنوان اصلی راهبردی به کار گرفته شود. به اعتقاد آیت الله خامنه ای این قاعده به همراه دو اصل حکمت و مصلحت از اصول سیاست خارجی کشور اسلامی به شمار می رود. این قاعده در حوزه های داخلی و خارجی با اهداف سه گانه حفظ، جذب و نفوذ در رساندن حاکمیت اسلامی و مسلمانان به اهداف خود و راه گشایی و خروج آنها از مشکلات، تجویزهایی شرعی ایجاد می کند. در صحنه بین الملل، هم دل کردن حاکمیت ها و ملت ها، حفظ وحدت مسلمانان و کیان کشور اسلامی و بر هم زدن نقشه دشمن و فریب او با تقیه امکان پذیر است. به واقع و در یک جمله فلسفه استفاده از این قاعده در فقه سیاسی، رساندن کشور اسلامی و مسلمانان جهان به اهدافی عالیه خود است.

آیت الله خامنه ای, تقیه, فقه سیاسی, سیاست خارجی