حسین فتاحی اردکانی - استادیار، گروه علوم سیاسی، دانشکده علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه اردکان، اردکان، ایران

هدف پژوهش حاضر تبیین مولفه های سازنده هویت سیاسی از منظر نهج البلاغه است. هویت سیاسی یکی از مهم ترین مولفه های تشکیل نظام سیاسی و فصل تمایز کنشگری سیاسی «ما» در برابر «دیگران» است. از نظر فلاسفه، هویت اساسا وجود خارجی ندارد، بلکه امری است که ساخته می شود و سپس مبنای عمل و رفتار قرار می گیرد، اما از نگاه سیاسی هویت امری است که «ما» را از «دیگران» متفاوت می کند. در واقع هویت سیاسی شامل پاسخ به دو سوال مهم است: من که هستم؟ و من که نیستم؟ پاسخ به این سوال ها موجب تمایز بین «ما» و «دیگر» هویت های موجود در اطراف ما می شود. با رحلت پیامبر(ص) و آغاز دوران خلافت خلفای سه گانه، مبانی هویت سیاسی الهی به حاشیه رانده شد و پس از آغاز دوران حکومت حضرت علی(ع)، با مجاهدت آن حضرت، مبانی هویت سیاسی الهی مجددا در متن روش سیاسی و حکومتی ایشان قرار گرفت. بنابراین، مطالعه هویت سیاسی الهی نیازمند شناخت مولفه های آن از منظر نهج البلاغه است. این پژوهش با تمرکز بر اهمیت هویت سیاسی به دنبال پاسخ به این پرسش است که مولفه های سازنده هویت سیاسی از منظر نهج البلاغه کدامند؟ روش پژوهش، توصیفی- تحلیلی، با تکیه بر تحلیل محتوای مضامین نهج البلاغه است. نتایج نشان داد که خدامحوری، تکلیف گرایی، ظلم ستیزی، مشارکت مردم و عدالت ورزی، مولفه های مد نظر نهج البلاغه هستند که پیامدهای به کارگیری آنها در نظام سیاسی علوی، تاکید بر سرچشمه گرفتن قدرت از منبع لایزال الهی، توام بودن حق و تکلیف در نظام سیاسی، مقابله با هرگونه آثار ظلم، اتکاء به رای و نظر مردم و اجرای کامل عدالت در عالی ترین مراتب آن می باشد. بنابراین، حاکمان جامعه اسلامی باید در راستای حفظ هویت اسلامی جامعه ضمن تاکید بر مولفه های فوق، در راستای آگاهی بخشی و گسترش آن در سطح جامعه جدیت لازم را داشته باشند، تا جامعه به آرمان های مطلوب و مورد نظر ارزش های اسلامی هرچه بیشتر نزدیک شود. این مسیر به وسیله فراگرد جامعه پذیری سیاسی صحیح و در یک فرایند گام به گام، با طراحی چارچوبی روشن و دقیق توسط نخبگان و متخصصان متعهد، در دسترس قرار خواهد گرفت.

هویت سیاسی, حضرت علی(ع), نهج البلاغه, مشارکت مردم, عدالت, ظلم ستیزی