الهام باریکانی - استادیار اقتصاد کشاورزی، موسسه پژوهش های برنامه ریزی، اقتصاد کشاورزی و توسعه روستایی، تهران، ایران.
افشین امجدی - موسسه پژوهش های برنامه ریزی، اقتصاد کشاورزی و توسعه روستایی، تهران، ایران
سید محمد جعفر اصفهانی - گروه اقتصاد منابع طبیعی و محیط زیست، موسسه پژوهشهای برنامه ریزی، اقتصاد کشاورزی و توسعه روستایی، تهران، ایران.

این پژوهش با هدف بررسی عامل­های موثر در نوسان­های بهره­وری کل عامل­های تولید گندم دیم با تاکید بر نقش تغییر اقلیم در استان­های مهم تولیدکننده این محصول در ایران انجام شد. در این راستا از مدل تولید مرزی تصادفی و داده­های استان­های مهم تولیدکننده گندم دیم در فاصله سال­های ۱۳۸۸ تا ۱۳۹۷ استفاده شد. نتایج برآورد مدل تولید مرزی تصادفی با لحاظ متغیرهای نماینده اثرگذاری­های اقلیمی مبین آن است که متغیرهای بذر، سم­ها، نیروی کار، سطح زیرکشت، پیشرفت فناوری، مجذور دمای هوا، بارندگی موثر و مجذور بارندگی موثر تاثیر معنادار و مثبت بر میزان تولید گندم دیم داشته در حالی که دمای هوا تاثیر منفی و معنادار بر تولید گندم دیم نشان دادند. نتایج محاسبه بهره­وری کل عامل­های تولید گندم دیم مبین وجود نوسان­هایی در شاخص بهره­وری کل عامل­های تولید تحت تاثیر متغیرهای اقلیمی در استان­های مهم تولیدکننده این محصول است. کمترین مقدار شاخص بهره­وری کل عامل­های تولید تحت تاثیر متغیرهای اقلیمی مربوط به استان­های تهران و خراسان جنوبی و بیشترین مقدار آن مربوط به استان گلستان است. تحلیل سهم عامل­های موثر بر تغییرپذیری­های شاخص CATFP نشان داد که این شاخص به طور عمده تحت تاثیر تغییر پذیری­های فناورانه و پس از آن تغییرپذیری­های اقلیمی قرار دارد. پس از آن، کارایی مقیاس و کارایی فنی در رده سوم و چهارم اثرگذاری بر شاخص CATFP قرار دارند.

تغییر اقلیم, کارائی فنی, ایران, گندم دیم, شاخص بهره وری کل