الهام کلاته آقا محمدی - دانشجوی کارشناسی ارشد پژوهش هنر
مریم کلاته میمری - کارشناسی ارشد طراحی و دوخت
عزیزه شمس آبادی - کارشناسی طراحی و دوخت

گچ یکی از مصالح پر کاربرد معماری ایران است که به واسطه قابلیت های ویژ ه اش همواره مورد توجه معماران و هنرمندان بوده و علاوه بر جنبه ایستایی، به عنوان یکی از آرایه های بنا کاربرد داشته است. هنرمندان ایرانی فنون گچ بری را بدان درجه از پیشرفت و تکامل رساندند و چنان نقوش بدیع و ظریفی با آن آفریدند که امروزه توجه هنرشناسان را به خود جلب کرده و مورد تمجید همگان قرار گرفته اند.در هنر اسلامی، هنر گچ بری به عنوان یکی از اصلی ترین و عمده ترین پوشش تزیینی در معماری مود توجه قرار گرفت. در دوران سلجوقی هنرمندان ایرانی در استفاده از این عنصر به چنان مهارتی دست یافتند که از نظر شرق شناسان و محققانی که این کار را مورد بررسی و تحلیل قرار داده اند، آن ها را در زمره بهترین شاهکارهای هنر اسلامی محسوب نموده اند تا جایی که در این باره پوپ، رشد کامل گچ بری را بیشتر مرهون الهام در مهارت ایرانی می داند. در این عصر رنگ کاری بر حفره های گچی رواج پیدا کرد. تفاوت های موجود در این تزیینات را در مسیر تحول هنرهای گچ بری معماری دوران سلجوقی در محدوده های جغرافیایی مختلف می توان دید چنان که سادگی تزیین بناهای قرون اولیه تا پیچیدگی تزیینی بناهای سلجوقی، حکایت از سیر تحول دارد. کاربرد گچ بری های برجسته با اجرای زیبا و دقیق از نخستین سده های اسلامی برای آراستن تمامی سطوح در مسجد بوده است نه تنها فقط در محراب. در سده پنجم هجری و با روی کار آمدن حکام سلجوقی گچ بری بسیار مورد توجه در نماسازی های داخلی قرار گرفت. روش تحقیق در این مقاله توصیفی - تحلیلی و روش جمع آوری اطلاعات نیز کتابخانه ای است.

معماری گچ بری، هنر اسلامی، سلجوقی، محراب