علی رزم آرا - دانشجوی دکتری برنامه ریزی درسی، گروه علوم تربیتی،واحد تربت حیدریه، دانشگاه آزاد اسلامی، تربت حیدریه، ایران
حسین مومنی مهموئی - دانشیار مطالعات برنامه درسی، گروه علوم تربیتی، واحد تربت حیدریه، دانشگاه آزاد اسلامی، تربت حیدریه، ایران (نویسنده مسئول)
احمد اکبری - استادیار گروه علوم تربیتی،واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران
مهدی زیرک - استادیارگروه علوم تربیتی،واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران

هدف پژوهش حاضر بررسی شاخص ها و مولفه های تربیت سیاسی در کتب و برنامه های درسی آموزش عالی است. رویکرد پژوهش حاضر کیفی و روش آن سنتزپژوهی است. جامعه پژوهش تمامی مقالاتی هستند (۲۰۱ مقاله) که از سال ۱۳۸۹ تا ۱۴۰۱ خورشیدی و ۲۰۱۵ تا ۲۰۲۳ در مورد شاخص های تربیت سیاسی در کتاب ها و برنامه های درسی آموزش عالی ارائه شده اند. نمونه پژوهش ۳۲ مقاله است که این تعداد براساس پایش موضوعی، اشباع نظری داده ها و به صورت هدفمند انتخاب شده اند. داده های پژوهش از تحلیل کیفی مقالات مورد مطالعه، گردآوری شده اند. با تجزیه و تحلیل داده ها، ابعاد تربیت سیاسی در کتب دانشگاهی در سه بعد، ۱۹ عامل و ۶۹ مقوله شامل بعد دانش سیاسی (توجه به مبانی تربیت سیاسی، آگاهی از مسائل روز، شناخت حقوق خود و دیگران، آگاهی از مفاهیم سیاسی– اجتماعی، شناخت فرهنگی و سواد رسانه ای)، بعد بینش سیاسی (مشتمل بر مولفه های توجه به هویت و خصایص فردی، داشتن بودن روحیه تعاون و همکاری، وجدان کاری، تمایل به رقابت سازنده، قانون گرایی و توجه به هویت ملی) و بعد کنش سیاسی (مشتمل بر مطالبه گری و احقاق حق، تصمیم گیری معقول و منطقی، توانمندی در استدلال، توانایی مشارکت و همکاری، پاسداری از استقلال و آزادی ملی، توانایی تحلیل منطقی وقایع، ریسک پذیری) طبقه بندی شدند. نتایج نشان داد تربیت سیاسی دانشجویان دارای ابعاد مختلفی است که تنها توجه به یک بعد آن در کتب دانشگاهی و برنامه های درسی کارساز نیست. ازاین رو تلفیق و در نظر گرفتن سایر ابعاد به بهبود فرایند تربیت سیاسی دانشجویان منجر می شود.

تربیت سیاسی, کتب دانشگاهی, برنامه درسی, سنتزپژوهی