سعید خدادادی - دانش آموخته سطح ۴ حوزه علمیه قم. استادیار دانشگاه لرستان
محمد علی رضایی چراتی - استاد حوزه علمیه .و دانش آموخته سطح ۴ حوزه علمیه قم
مجتبی قراباغی - فارغ التحصیل سطح ۴ حوزه علمیه قم(دکتری)، فقه و حقوق استاد سطوح عالی حوزه قم
سعید محمد پور - دکترای الهیات دانشگاه تهران

یکی از مهم ترین بحث های کلامی مسئله قضا و قدر علمی و ناسازگاری آن با بداء است. برخی از علمای عامه بر این باور هستند که هرگز تغییری در قضا و قدر الهی ایجاد نمی شود، زیرا این امر را با علم خداوند مغایر می دانند. در مقابل این گروه، امامیه معتقد به تغییر قضا و قدر الهی هستند، زیرا ازنظر آنان قضا و قدر بر دو قسم است: قضا و قدر حتمی؛ قضا و قدر مشروط؛ بنابراین آنچه امامیه به آن معتقد است، تغییر قضا و قدر مشروط از جانب خداوند است که با آموزه بداء یا تغییر سرنوشت نیز سازگار است. ازآنجایی که در بین متکلمین مسلمان، درباره آموزه بداء و ارتباط آن با قضا و قدر الهی، اختلاف نظر وجود دارد، ازاین رو در نوشتار حاضر به بررسی دیدگاه فریقین در این مسئله پرداخته شده است. روش این پژوهش توصیفی تحلیلی است و بر اساس آن نشان داده شده است که رویکرد علمای اهل سنت به این مسئله یکسان نیست. بعضی از آنان با تاکید بر معنای لغوی بداء، آن را در مقابل قضا و قدر می دانند و گروهی دیگر از علمای اهل سنت مانند امامیه قضا و قدر را به دو قسم حتمی و غیر حتمی تقسیم می­کنند. بر مبنای این دیدگاه بداء در قسم غیر حتمی رخ دهد و مویداتی برای آن در آیات و روایات وجود دارد

قضا, قدر, بداء, اهل سنت, شیعه