حمید آقاجانی - استادیار ستاد وزارت عتف، تهران، ایران
فاطمه کریمی - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران.

شرایط سیاسی و اجتماعی ملل مختلف همواره دو شریان مهم در انتقال فرهنگ و ادبیات به قلمرو یکدیگر بوده است. در دوره اسلامی نفوذ دستگاه­های سیاسی اعراب مسلمان در مرزهای ایران، سبب شد که به صورت خودکار سیاست، فرهنگ و ادبیات دو ملل بر یکدیگر اثر بگذارد و عالمان، دانشمندان و ادیبانی فرهیخته ظهور یابند که امروزه نیز در نوع خود منحصر به فردند. از ادبای کم­ نظیر دو ادبیات فارسی و عربی می ­توان به نظامی عروضی و ابو­بکر صولی اشاره کرد. نظامی از مولفان شناخته شده ادبیات فارسی کوشیده در چهار مقاله وظایف چهار طبقه مهم در دستگاه سیاسی حکومت را معرفی کند که یکی از این طبقات مختص به دبیری و شرایط و صفات آن است. همچنین ابو­بکر صولی در کتاب، ادب­ الکتاب، کوشیده به اهمیت وظایف دبیر در دستگاه سیاسی بپردازد. وی در آموزه­های خود وجوه اشتراکی با نظامی عروضی دارد که البته این بدان معنا نیست دو مولف از یکدیگر اثر پذیرفته­ اند؛ چه ­بسا نفوذ فرهنگ دو ملل در قلمرو یکدیگر سبب شده تشابهاتی در آموزه­ های ایشان یافت شود که در کنار وجوه افتراق این تعالیم، قابل تامل و بررسی است. بنابراین پژوهش پیش­رو کوشیده در چشم­اندازی تطبیقی و با هدف شناخت همگونی­ ها و ناهمگونی­ های این دو اثر، آنها را مورد نقد و تطبیق قرار دهد.

ادب الکتاب, ابوبکر الصولی, چهار مقاله, نظامی عروضی, ادبیات تطبیقی