محمد سربخشی - استادیار و عضو هیئت علمی موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.

فلاسفه اغلب علیت را در امور وجودی جاری دانسته و به کارگیری آن در سایر موارد، از جمله امور عدمی را مجاز تلقی کرده اند. همچنین ایشان علت نامیدن علت اعدادی را مسامحه خوانده و عرفی دانسته اند. اما علیت حقیقتی نفس الامری و عام دارد؛ به نحوی که می توان آن را به خارجی و تحلیلی تقسیم کرده و بدون هیچ مجازی، در امور وجودی، عدمی و حتی در میان امور اعتباری جاری دانست. اقوال مختلفی از انکار علیت تا پذیرش آن نسبت به هر موجودی در باب علیت موجود است. اما دیدگاه درست در میان موجودات، تنها نیازمندی موجودات محدود و ضعیف به علت است. در بحث ملاک نیازمندی به علت نیز، اگر علیت را منحصر در موجودات نماییم، ملاک همان محدودیت و ضعف وجودی است و اگر آن را عام در نظر بگیریم، باید امکان معنایی را ملاک نیازمندی به علت بدانیم. دیدگاه اخیر متعلق به جناب استاد فیاضی دام ظله العالی است.

علیت, ملاک علیت, معنا, حدوث, امکان ماهوی, امکان فقری, امکان معنایی