زین العابدین محمدی - گروه زیست شناسی، دانشکده علوم پایه، دانشگاه گلستان، گرگان، ایران
فاطمه قربانی - گروه زیست شناسی، دانشکده علوم پایه، دانشگاه گلستان، گرگان، ایران
سمیرا بازیار - گروه زیست شناسی، دانشکده علوم پایه، دانشگاه گلستان، گرگان، ایران
حاجی قلی کمی - گروه زیست شناسی، دانشکده علوم پایه، دانشگاه گلستان، گرگان، ایران
اصغر خواجه - گروه علوم دامی، دانشکده کشاورزی، مجتمع آموزش عالی سراوان، سراوان، ایران

تاکنون چهار گونه خارپشت Erinaceus concolor، Hemiechinus auritus، Paraechinus aethiopicus و Paraechinus hypomelas از مناطق مختلف ایران گزارش شده است که سه گونه E. concolor، H. auritus و P. hypomelas در نوار شمالی ایران به صورت هم جا یافت میشوند. نظر به اینکه تغییرات درون و بین گونه ای، محدوده پراکنش و تماس این گونه ها در شمال ایران هنوز مبهم است، بنابراین طی این مطالعه ۲۱ نمونه خارپشت از هشت ایستگاه متفاوت در شمال ایران از نظر ریخت شناسی و ریخت سنجی با استفاده از روش ریخت سنجی مدرن (log-shape ratio) مورد مطالعه قرار گرفتند. نتایج تحلیلهای تک متغییره براساس ۱۵ صفت ریختسنجی نشان داد که گونه H. auritus از نظر طول بدن، طول و عرض جعبه مغزی، طول آرواره پایین و طول ردیف دندانی بالا نسبت به سایر گونه ها کوچک تر است درحالی است که E. concolor در بیشتر صفات مورد مطالعه از جمله طول پوزه، عرض کمان زیگوماتیک، آرواره پایین و بالا بزرگ تر از دو گونه دیگر میباشد. تحلیل مولفه های اصلی به روش log-shape ratio نشان میدهد که براساس دو مولفه اصلی اول (%۶۲ ) PC۱ و دوم (%۲۸) PC۲ نمونه های E. concolor و P. hypomelas نسبت به H. auritus تغییرات قابل توجهی را نشان می دهند. نتایج این مطالعه علیرغم تغییرات ریخت شناسی قابل توجه آنها بیانگر همجایی آنها در زیستگاه های مختلف حاشیه خزر می باشند.

ریخت سنجی، تحلیل PCA، Erinaceidae، حاشیه خزر