محمدکاظم حاتمی - گروه مهندسی هسته ایی. دانشکده فنی و مهندسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران

دوز دریافتی توسط بیمار می تواند بعنوان یکی از معیارهای مقایسه بسیاری از آزمایشات پزشکی هسته ای با سایر روشهای تشخیصی همچون رادیوگرافی مطرح می گردد. در موارد متعددی، آزمایشات پزشکی هسته ای میتوانند اطلاعات مشابهی در مقایسه با رادیوگرافی معمولی یا فلوروسکوپی البته با میزان دوز تشعشعی بسیار کمتری ارائه دهند. حتی در دوزهای یکسان تشعشع آسیبهای وارده به بافت های مختلف بدلیل حساسیت متفاوت بافت ها نسبت به تشعشع یکسان نیست.به کمک دوز موثر میتوان مقایسه واقعی از میزان ریسک بین تکنیک های مختلف بدست آورد. اولین گام در حفاظت در برابر تشعشع، برآورد دوز جذبی بیماران است . پرتوگیری بیماران در پزشکی هسته ای از نوع داخلی بوده و جهت محاسبه دوز جذبی بیماران در پزشکی هسته ای روش های متعددی معرفی شده است.برای محاسبه دوز ناشی از پرتوگیری داخلی MIRD روشی است که بطور معمول کاربرد دارد. در این روش با فرض اینکه تمام ماده رادیواکتیو تزریقی در ارگان منبع [Souce organ-(rh)] با اکتیویته تجمعی (Ah) تمرکز یافته و در تمام مدت حضور در بدن با آهنگ یکسانی ارگان هدف [Target organ-(rk)] را تحت تابش قرار میدهد، میتوان دوز موثر رسیده به ارگان هدف (Drk) را در هر یک از انواع آزمایشات پزشکی هسته ای از رابطه شماره ۱ محاسبه نمود: Drk= hAh*S (rh rk) (رابطه (۱محاسبه دوز دریافتی در آزمایشات پزشکی هسته ای پیچیده و زمان بر بوده و جدا از اینکه انجام آن بصورت دستی احتمال خطا را افزایش میدهد، از حوصله پزشکان متخصص پزشکی هسته ای نیز خارج است. گزارشات قبلی در زمینه معرفی نرم افزاری در این زمینه وجود داشته و این نرم افزار ها به شکل تجاری قابل تهیه میباشند. Stabin در سال ۱۹۹۶ اولین نسخه نرم افزار محاسبه دوز بیمار در پزشکی هسته ای را تحت عنوان MIRDOSE معرفی کرد. ولیکن اطلاعات پارامتر های دخیل در محاسبه قدیمی بود.این مطالعه برروی بیمارانی که به مرکز پزشکی هسته ای مراجعه کرده اند صورت می گیرد به طوریکه دز جذب ناشی از رادیوداروها با نرم افزار Mirdose یا نرم افزارهای مشابه ووارد کردن نوع رایودارو ، سن بیمار ،اندام چشم وهدف ،جنسیت بیمار به صورت دز جذبی در اندام های هدف واندام چشمی مورد بررسی قرار می گیرد.

پرتوپزشکی، پزشکی هسته ای، دزیمتری، نرم افزارMirdose ، پرتوگیری داخلی