شایسته جهانشاهی - کارشناس ارشد شهرداری تهران و دانش آموخته دکترای صنایع چوب و کاغذ، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران
یحیی کوچ - دانشیار دانشکده منابع طبیعی و علوم دریایی نور، دانشگاه تربیت مدرس، ایران

خشکهدار، عامل مهمی در ایجاد تغییرات و ناهمگنی خصوصیات خاک شناخته شده که جانداران مختلفی را بسوی خود جذب می کند. به منظور بررسی اثر درجات مختلف پوسیدگی خشکه دارها بر روی خصوصیات خاک و گروه های اکولوژیک کرم خاکی، جنگل سردآبرود چالوس واقع در استان مازندران مورد مطالعه قرار گرفت. به این منظور، سطح ۳۰۶/۲ هکتار از منطقه مورد بررسی، در محدوده ارتفاعی۱۳۰۰-۷۰۰ متر مورد پیمایش قرار گرفت و تعداد ۲۰ درخت خشکه دار افتاده از گونه های راش و ممرز شناسایی گردید. میزان پوسیدگی خشکه دارها بصورت چهار درجه پوسیدگی تعریف شد. تمامی خشکه دارها به عنوان مرکز قطعه نمونه انتخاب و نمونه های ترکیبی خاک از طرفین و در طول خشکه دار برداشته شد. در داخل هر یک از رویشگاه های شناسایی شده، متغیرهای اسیدیته، رطوبت، کربن، نیتروژن و نسبت کربن به نیتروژن خاک اندازه گیری گردید. نمونه های خاک در عمق های ۱۰-۰، ۲۰-۱۰ و ۳۰-۲۰ سانتی متری از تمامی رویشگاه ها برداشته شد. همزمان با نمونه برداری خاک در محل خشکه دارها، کرم های خاکی نیز بصورت جداگانه و به روش دستچین کردن از خاک جدا شدند. بیشترین مقادیر اسیدیته و رطوبت خاک در درجه چهارم پوسیدگی مشاهده گردید و تفاوت معنی داری را با دیگر درجات پوسیدگی نشان داد در حالی که عمق های مورد بررسی تفاوت معنی داری را نشان نداد. بیشترین مقادیر کربن و نیتروژن خاک نیز در درجه چهارم پوسیدگی خشکه دارها و لایه های بالایی خاک مشاهده گردید تحلیل مولفه های اصلی PCA نیز نشان داد که بیشترین تجمع گروه های اکولوژیک کرم خاکی در اطراف خشکه دارهایی با درجه پوسیدگی بالا می باشد. تعداد و زیتوده گروه های کرم خاکی در محل خشکه دارها نیز نشان داد که اندوژئیک ها تفاوت آماری معنی داری را بین خشکه دارهای راش و ممرز منجر شده اند. در حالی که درجه اول پوسیدگی و عمق های پایین تر خاک بیشترین مقادیر نسبت کربن به نیتروژن را به خود اختصاص داده است.

راش، ممرز، اپیژئیک، آنسئیک، اندوژئیک، خاک