محمدحسین جعفری - سطح عالی حوزه علمیه قم؛ عضو گروه علوم سیاسی موسسه امام خمینی رحمه الله علیه؛ عضو گروه فقه و اصول موسسه تخصصی ثقلین

یکی از مباحث مهم و کلیدی در عرفان اسلامی، بحث وحدت وجود است که همواره بین محققین حوزه عرفان بر سر آن بحث های بسیاری وجود داشته است. وحدت وجود یعنی هیچ دوئیت و دوگانگی در عالم وجود ندارد و هر چه هست وحدت محض است. جایگاه ابن عربی باعث شد علمای زیادی در وحدت وجود دنبال روی او باشند و این جریان فکری را ادامه دهند. از این رو مسئله وحدت وجود به یکی از بزرگ ترین مسائل در فلسفه و عرفان و سایرعلوم دینی تبدیل شد و همواره در صدر مباحث فلسفی، دارای صدارت است. ملاصدرا از دو راه و دو برهان برای این مهم ارائه کرده است. تصوف نیز به وحدت شخصی وجود، معتقد بوده و گفته اند که تقسیم ها به وحدت و کثرت اشتباه است زیرا هر چه هست وحدت وجود است. از میان شعرا و نویسندگان هم، افراد زیادی به وحدت وجود اشاره داشته و به آن معتقد بوده اند؛ چه افراد مسلمان مانند شیخ محمود شبستری و مولانا و چه افراد غیر مسلمان مانند لئوتالستوی روسی که به وحدت وجود در نوشته هایش اشاره داشته است. امروزه در مواجهه با عرفا، اولین موضوعی که ذهن به آن منصرف می شود وحدت وجود است که معرکه آراء و نظرات عارفان است. در این میان مرحوم امام خمینی رحمه الله در بین علماء علم عرفان، دارای منزلت و جایگاه ویژه ای است و بیانات ایشان در خصوص وحدت وجود، دارای اهمیت فراوانی می باشد. ایشان در بیان وحدت شخصی وجود و کثرت نمود بر این باور است که حق تعالی یگانه است و هستی مطلق منحصر در اوست و از هر گونه کثرت و ترکیب و از هر نوع اسم و رسم و نسبت عاری است و بلکه مطلق از هر قید حتی قید اطلاق است.

وحدت، وجود، عرفان، امام خمینی