Fereshteh Rahimi Bitam - دانشجوی دکتری جنگلداری، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه گیلان، صومعه،سرا، ایران
Mehrdad Nikooy - استاد، گروه جنگلداری، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه گیلان، صومعه،سرا، ایران
Mahmoud Heidari - دانشیار، گروه بهداشت حرفه ای، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی گیلان، رشت، ایران
Petros A. Tsioras - استادیار، آزمایشگاه بهره برداری جنگل، دانشکده جنگلداری و محیط زیست طبیعی، دانشگاه Aristotle، یونان

مقدمه و هدف: امروز، اره های موتوری به دلیل کاربردهای چندمنظوره و سرمایه گذاری مالی نسبتا کم، ابزار اصلی برداشت چوب از جنگل ها در جهان هستند. اره های موتوری کارایی بالایی دارند تا بتوانند بازده و بهره وری را افزایش دهند که منجر به کاهش هزینه های قطع می شود. قطع درختان صنوبر در غرب استان گیلان به­صورت نیمه­مکانیزه با استفاده از اره­موتوری و با اعمال سامانه برداشت چوب قطع یکسره انجام می­شود. بهره­وری و هزینه دو عامل اصلی هستند که بر انتخاب سامانه­های برداشت چوب تاثیر می­گذارند و قطع درختان یک عنصر اساسی در این زمینه است. اثرات قطع درختان بر کیفیت بوم­سازگان­های جنگلی به­شدت به مدت زمان این فعالیت بستگی دارد. هدف از این پژوهش ارزیابی بهره وری و هزینه عملیات برش در یک صنوبر واقع در غرب استان گیلان با استفاده از اره­موتوری مدل MASHOUF PSI ۹۷۰۰ بود.مواد و روش­ ها: این تحقیق در جنگلکاری­های منطقه تنیان واقع در غرب استان انجام شد. یک گروه کاری متشکل از یک اره­موتورچی و یک کمک اره­موتورچی انتخاب شدند. گروه کاری انتخاب شده معرف میانگین سطح کاری کارگران منطقه بود. اره­موتوری انتخاب شده برای این تحقیق حدود ۲۰۰۰ ساعت عمر مفید داشت که میانگین عمر مفید اره­های موتوری از این نوع است. در طول سال­ها، تحقیقات در مورد زمان صرف شده به­ویژه بر ایجاد رابطه بین راندمان کاری و بهره­وری انجام شده با ابزارهای مختلف قطع و خصوصیات مختلف رویشگاه برداشت متمرکز شده است. تجزیه­وتحلیل ساختار زمان کار و بهره­وری در عملیات قطع با اره­موتوری یک نگرانی مهم مدیریت برداشت پایدار چوب است. بنابراین، از بررسی زمانی برای محاسبه تولید ساعتی گروه قطع استفاده شد. زمان قطع به دو دسته زمان تولید و زمان تاخیر طبقه­بندی شد. زمان موثر شامل (الف) حرکت به سمت درخت، (ب) آمادگی برای قطع کردن، (ج) بن­زنی، (د) بن­بری و (ه) سوخت­گیری بود، درحالی­که زمان تاخیر شامل (الف) زمان استراحت یا زمان شخصی، (ب) زمان تاخیرهای عملیاتی و (ج) زمان تاخیرهای فنی بود. پس از تعیین قیمت اره­موتوری، کل هزینه ثابت از مجموع ارزش سرمایه­گذاری سالانه، استهلاک، بیمه و مالیات به­دست آمد. هزینه­های متغیر نیز از مجموع هزینه ساعتی سوخت، هزینه نگهداری، هزینه زنجیر و اسپراکت و غیره محاسبه شد. مجموع هزینه­ها شامل هزینه­های ثابت، متغیر و هزینه­های پرسنلی بود. داده­ها با استفاده از نرم­فزار Excel ۲۰۱۳ پردازش و با استفاده از SPSS نسخه ۱۸ مورد تحلیل آماری قرار گرفتند. علاوه بر این، متغیرهای تاثیرگذار بر هر یک از عناصر کار با استفاده از رگرسیون چند متغیره گام­به­گام تعیین شدند.یافته ­ها: در مجموع ۱۳۳ اصله درخت به حجم ۰۶/۱۰۹ مترمکعب قطع شد. کل زمان کار لازم برای قطع درختان در مناطق مورد بررسی ۲۱/۵۰۰ دقیقه بود. ۴۲/۴۱ درصد از زمان  به زمان کار اصلی اختصاص داشت. ۸۴/۸ درصد از زمان قطع به کارهای تکمیلی مانند جابجایی بین درختان، گوه­زنی، ۲۹/۱۵ درصد به کارهای مقدماتی مانند جابجایی بین محل کار، آمادگی برای کار، ۶۰/۹ درصد برای زمان تعمیر، ۷۴/۱۵ درصد برای تاخیرها و توقف­های کاری و ۰۹/۹ درصد زمان غیرمرتبط با کار بود. ۷۱ درصد تاخیرها مربوط به تاخیرهای شخصی بود که ۷/۸۰ درصد مربوط به زمان صرف ناهار و ۹۳/۱۹ درصد مربوط به دیگر تاخیرهای شخصی بود. سهم تاخیرهای عملیاتی و فنی از کل تاخیرها به ترتیب ۱۰ و ۱۹ درصد بود. با افزایش قطر، تولید ساعتی (بدون تاخیر) و زمان قطع (بدون تاخیر) افزایش یافت. همچنین رابطه بین قطر و هزینه واحد تولید نشان داد که با افزایش قطر، هزینه واحد تولید کاهش می­یابد. نتایج نشان داد که میانگین زمان صرف شده (خالص-ناخالص) برای قطع هر درخت به ترتیب ۷۵/۳- ۷۳/۲ دقیقه و مقدار تولید ساعتی با و بدون احتساب زمان­های تاخیر به ترتیب ۴۴/۱۳ و ۲۸/۱۷ مترمکعب در ساعت و هزینه واحد تولید (با و بدون احتساب زمان­های تاخیر) ۳۲/۰ و ۲۵/۰ دلار بود. تحلیل داده­ها همبستگی بسیار معنی­داری را بین زمان کار (دقیقه) و قطر درخت در ارتفاع سینه (سانتی­متر)، حجم درخت (مترمکعب) و فاصله بین درختان (متر) نشان داد.نتیجه­ گیری کلی: با ایجاد مدل­های ریاضی زمان کار برای انواع اره­های موتوری می­توان عملکرد گروه قطع را افزایش داد و دستمزد معقول­تری به کارگران جنگل پرداخت کرد. علاوه بر این، از نتایج این پژوهش می­توان برای تعیین نرخ کار، برنامه­ریزی کاری و برآورد هزینه استفاده کرد. به­طورکلی ، مدل­ها و نتایج ارائه شده در این تحقیق می­تواند به مدیران جنگل کمک کند تا عوامل موثر بر بهره­وری و هزینه در مراحل مختلف کار را بهتر درک کنند. همچنین می­توان از آن برای سازماندهی مجدد و برنامه­ریزی کار جنگل برای رفع نگرانی­های اقتصادی استفاده کرد.

تولید چوب, جنگلکاری صنوبر, زی توده, برداشت چوب, مطالعه زمانی