فاطمه فرجی - دانش آموخته کارشناسی ارشد حقوق خصوصی دانشگاه شیراز، فارس، ایران
حانیه ذاکری نیا - استادیار گروه حقوق خصوصی و اسلامی دانشگاه شیراز، فارس، ایران.

اعطای تابعیت از طریق نسب مادری در نظام حقوقی ایران چالش ­هایی در رابطه با تابعیت فرزندان حاصل از ازدواج زنان ایرانی با مردان خارجی دارد. درسال ۱۳۹۸ ماده واحده­ای برای پوشش کاستی­ های قانون تعیین تکلیف تابعیت فرزندان حاصل از ازدواج زنان ایرانی با مردان خارجی مصوب سال ۱۳۸۵ تصویب شد. این امر نه ­تنها راهگشا نبود، بلکه مساله را پیچیده ­تر کرد. یکی از چالش­ها، کفایت ازدواج شرعی به­ جای مجوز از دولت (ماده ۱۰۶۰ قانون مدنی) برای اعطای تابعیت می­باشد که تبعات جبران­ ناپذیری به­خصوص برای زن ایرانی ایجاد می­کند. هم­چنین، علی­رغم اکتسابی دانستن تابعیت، اعطای تابعیت ایجابی بوده و باعث ایجاد وضعیت تابعیت مضاعف شده ­است. نوشتار حاضر با بررسی توصیفی تحلیلی به این نتیجه می­رسد گرچه ممکن است اعطای تابعیت به این کودکان، گامی مثبت جهت کاهش آسیب­ها و مشکلات آن­ها باشد و برای افراد فاقد شناسنامه که هویتی دوگانه دارند، راهگشا باشد؛ اما به­دلیل عدم اطلاع­رسانی مناسب و عدم شفافیت، چالش­های بسیاری در این زمینه وجود دارد؛ و با توجه­ به مهاجرت­های پنهانی و بی­برنامه­ موجود، مساله را با تهدیدهای امنیتی و سیاسی روبه­ رو می­سازد؛ حجم وسیع مهاجرت به ایران نیز موضوع را از حالت عادی به امنیتی و سیاسی تبدیل کرده است. روند صدور شناسنامه با کندی قابل ملاحظه­ مرحله استعلامات نهاد امنیتی، روبه­ رو است؛ اما با وجود این، امکان کاهش نهادهای تصمیم ­گیری وجود ندارد و این عدم امکان، ناشی از مسایل امنیتی است. بنابراین ایران باید و فعالانه ­تر به این موضوع ورود، و تهدیدها را تبدیل به فرصت نماید و رویکرد در اعطای تابعیت به ­صورت یک جانبه نباشد.

تابعیت, تابعیت اکتسابی, تابعیت ذاتی, مادر ایرانی, پدر خارجی, نسب مادری