مسعود اسکندری - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عرفانی دانشگاه مازندران، مازندران، ایران
سیاوش حق جو - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه مازندران، مازندران، ایران.
فرزاد بالو - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه مازندران، مازندران، ایران
علی اکبر باقری خلیلی - استاد گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه مازندران، مازندران، ایران.

یکی از موضوعات مهم در حوزه عرفان و تصوف اسلامی، مساله عالم صغیر و عالم کبیر است. این موضوع یکی از مهم ترین حوزه های مورد بحث در عرفان ابن عربی را تشکیل می دهد و نقشی حیاتی در عرفان او و پیروانش دارد. از آنجایی که نوشته های شیخ اکبر مبتنی بر نوع ویژه ای از زبان شناسی است که شاید در بیان هیچ کدام از عرفا به کار گرفته نشده باشد، توصیف و تبیین پژوهشگر عرفان او نیز باید مسایل مربوط به زبان و متعلقات آن را به عنوان یک فرض پیشینی در نظر داشته باشد. بررسی کتاب التدبیرات الهیه ابن عربی نشان می دهد که او در تبیین چگونگی تطبیق جهان کبیر و صغیر بر یکدیگر، از استعاره کمک می گیرد. ابن عربی در ابتدای کتاب، تعریفی از استعاره ارائه کرده که دقیقا مطابق با تعریف نظریه پرداز استعاره در بلاغت اسلامی، یعنی شیخ عبدالقاهر جرجانی است. عنصر حیاتی در این تعریف همانند از استعاره را باید در «جامع» جستجو کرد که متضمن شکل گیری و ماندگاری استعاره است. پس از مقایسه تعریف ابن عربی و جرجانی از استعاره و بررسی نمونه هایی از تطبیقات عالم کبیر و صغیر این نتیجه به دست آمده است که شیخین نه تنها در تعریف استعاره و تاکید بر مساله اخص صفات مشبه به در شکل گیری استعاره اتفاق نظر دارند، بلکه ابن عربی این نظریه را در بعد عملی و در ساحتی هستی شناختی نیز به کار گرفته و از آن نتایج مطلوبی به دست آورده است.

استعاره, عبدالقاهر جرجانی, ابن عربی, عالم صغیر, عالم کبیر