زهرا فرید - استادیار گروه زبان و ادبیات عربی، دانشکده ادبیات، دانشگاه الزهرا(س)، تهران، ایران
منیره باقری - فارغ التحصیل کارشناسی ارشد رشته زبان و ادبیات عربی، دانشکده ادبیات، دانشگاه الزهرا(س)، تهران، ایران

نظریه ساخت­گرایی تکوینی لوسین گلدمن (۱۹۱۳ - ۱۹۷۰) از نظریات مطرح در حوزه جامعه ­شناسی ادبیات است که بر ارتباط میان نویسنده متن ادبی و جهان ­بینی گروهی که نویسنده به آن تعلق دارد، تاکید می­کند و به دنبال ایجاد ساختاری معنادار میان اثر و ابعاد مختلف جامعه است. این پژوهش بر آن است تا بر اساس روش توصیفی- تحلیلی و با استفاده از نظریه جامعه­ شناختی گلدمن، بسترهای اجتماعی و سیاسی پدیده مهاجرت و نیز پیامدها و آثار آن را در رمان "الاقلاع عکس الزمن" از املی ­نصرالله (۱۹۳۱ - ۲۰۱۸) داستان­نویس معاصر لبنانی را مورد بررسی قرار دهد تا پیوند این اثر با ساختار اجتماع و جهان­بینی گروهی که نویسنده متعلق به آن است مشخص گردد. بررسی­ها در دو مرحله دریافت و تشریح و در زمینه­هایی مانند ساختار معنادار اثر، شخصیت پروبلماتیک و شئ­وارگی، نشان می­دهد که نویسنده و طبقه اجتماعی وی (طبقه کشاورز) به عنوان فاعلی فردی و فرافردی در تکوین ساختار رمان نقش داشته­است، لذا شخصیت اصلی داستان که یک کشاورز است، به قهرمانی مسئله دار تبدیل می­شود که به دنبال ارزش­های آرمانی طبقه خود سعی می­کند آگاهی جمعی طبقه فرودست را به سمت آگاهی ممکن سوق دهد. نویسنده از طریق درون­مایه به دلایل مهاجرت از جمله فقر، جنگ و عواقب آن مانند فرار مغزها و شکاف هویتی مهاجران پرداخته و نگاه ابزاری جوامع سرمایه­داری به بشر را مورد انتقاد قرار داده­است. همچنین میان ساختار معنادار اثر با ساختار فراگیر سیاسی و اجتماعی جامعه لبنان تطابق وجود دارد.

جامعه شناسی ادبیات, ساختارگرایی تکوینی, مهاجرت, لوسین گلدمن, املی نصرالله