پریسا پیروزی نژاد - دانشجوی کارشناسی ارشد ارزیابی و آمایش سرزمین، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه اردکان، اردکان، ایران.
مریم مروتی - دانشیار گروه علوم و مهندسی محیط زیست، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه اردکان، اردکان، ایران. (مسوول مکاتبات)
نوشین پیروزی نژاد - کارشناس مسئول اداره مطالعات آبخیزداری استان کرمانشاه، کرمانشاه،ایران.

زمینه و هدف: حوزه آبخیز سد زاگرس در استان کرمانشاه در شهرستان های دالاهو، سرپل ذهاب، اسلام آباد غرب و گیلان غرب محصور است و در دهه گذشته تغییرات شدید کاربری اراضی را تجربه کرده است. هدف مطالعه، بررسی تغییرات کاربری اراضی با استفاده از سنجه های اکولوژی سیمای سرزمین، به علت تغییر جنگل های بلوط زاگرس و ارائه داده ها و نبود زمین کشاورزی و فرسایش خاک و سیلابی بودن منطقه بوده است. روش بررسی: در این مطالعه از تصاویر ماهواره لندست ۸ در سال های ۲۰۱۰ و ۲۰۲۰ استفاده شد. پس از انجام پیش پردازش های لازم برای تصاویر، نمونه های تعلیمی به کمک تصاویر رنگی کاذب(FCC) و شاخص پوشش گیاهی(NDVI) شناسایی شدند. طبقه بندی به کمک ۷۳۰ نقطه تعلیمی از طبقات کاربری کشاورزی، جنگل، مراتع و مناطق مسکونی به روش های شبکه عصبی -مصنوعی(ANN)، ماشین بردار پشتیبان(SVM) و تئوری حداکثر احتمال(Maximum Likelihood) انجام گرفت. سنجه های سیمای سرزمین در دو سطح کلاس و سیمای سرزمین به کار گرفته شد و تغییرات رخ داده در سیمای سرزمین کمی شد. پس از محاسبه تغییرات با استفاده زنجیرهMarkov پتانسیل تغییرات بین کاربری های مختلف برای سال ۲۰۳۰ به دست آمد. یافته ها: براساس نتایج، کاربری کشاورزی در سال ۲۰۱۰ مساحت ۴۳/۲۳۹۳۳ هکتار داشت که به ۰۹/۲۵۳۴۴ هکتار در سال ۲۰۲۰ افزایش پیدا کرد، که نشان دهنده غالبیت این کاربری در تغییرات رخ داده است. کاربری جنگل و مراتع روندی کاهشی داشتند. سنجه های سیمای سرزمین در حوزه نیز آشکارکننده تغییرات محسوس در سطح کلاس و سیمای سرزمین بود. متریک آنتروپی بی نظمی و آشفتگی در مرز کاربری های طبیعی مانند جنگل ها و مراتع از سال ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۰ روندی افزایشی داشته است. سنجه تعداد لکه(NP) و سنجه پیوستگی(CONTAG) نشان دادند که تغییرات رخ داده در محدوده سد زاگرس به سمت تکه تکه-شدگی سیمای سرزمین و همچنین کاهش پیوستگی آن بوده است. بحث و نتیجه گیری: روند آینده تغییرات کاربری اراضی به سمت غالبیت کشاورزی و کاهش اراضی طبیعی میل خواهد کرد که لازم است دستگاه های اجرایی متولی کنترل بیشتری بر روی تخریب اراضی طبیعی حاشیه زمین های کشاورزی داشته باشند.

توسعه کشاورزی، تغییرات کاربری اراضی، ارزیابی تغییرات، سد زاگرس، کرمانشاه.