احمد علیزاده - دانشجوی کارشناسی ارشد، مدیریت کسب و کار، دانشکده مدیریت، علم و فناوری، دانشگاه صنعتی امیرکبیر

این مقاله به بررسی کاربرد، ماهیت عقود اسلامی مشارکتی (غیرمبادله ای ) و غیرمشارکتی (مبادله ای)، پیچیدگیهای این قراردادها میپردازد و مبانی نظری و مفاهیم عملی آنها را در زمینه عملیات بانکداری اسلامی بررسی میکند. هدف این مقاله با تجزیه و تحلیل ماهیت، ریسکها و تاثیرات اجتماعی - اقتصادی آنها، ارائه بینشی در مورد سازگاری این قراردادها با اصول اسلامی و اثربخشی آنها در تقویت ثبات مالی و رفتار اخلاقی در بانکداری اسلامی است. همچنین در این پژوهش سعی شده است ابتدا کمی در مورد عقود غیرمشروع در بانکداری اسلامی، ربا و تعریف آن و تفاوت بین ربا و سود در بانکداری اسلامی بحث شود. سپس به بررسی عمیقتر انواع عقود جایگزین ربا در بانکداری اسلامی و کاربرد آنها پرداخته میشود. که بهطور کلی این عقود دو دسته مشارکتی (غیرمبادله ای) و غیرمشارکتی (مبادله ای) تقسیم میشود که عقود غیرمشارکتی شامل عقود مرابحه یا فروش اقساطی، اجاره، جعاله ، سلف و خرید دین است، همچنین عقود مشارکتی شامل مشارکت مدنی، مشارکت حقوقی، مضاربه، مزارعه و مساقات است. در کل عقود مشارکتی از جنس سرمایه گذاری است اما عقود مبادلهای بر اساس مبادله کالا با پول یا با اسناد تجاری یا منافع است. در عقود مبادله ای سود معین است اما در عقود مشارکتی بدلیل اینکه مشارکت در سرمایه گذاری است سود غیرمعین و متغیر است ولی سود اقتصادی در ابتدا حدسی و تخمینی است ولی قطعی نیست.

بانکداری اسلامی، ربا، عقود مشارکتی، عقود مبادله ای