مصطفی مولوی - مدیر طرح مسکن شهرداری منطقه ثامن
فاطمه خادم - رئیس شهرسازی شهرداری منطقه ثامن
سیمین پورساسان - مسوول دبیرخانه کارشناسی املاک شهرداری منطقه ثامن

بافت قدیم شهرها دارای ارزش اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی بالایی است. این ارزش و اهمیت در بافت قدیم شهر مشهد با تاکید خاص بر نگین پرفروغ بارگاه رضوی، ضرورتی انکار ناپذیر در درک معضلات کالبدی فضایی، اجتماعی و اقتصادی معاصر بزرگترین کلان شهر مذهبی ایران است. به دلیل همین اهمیت و ارزش، طرحهای متعددی برای احیاء مجدد بافت پیرامون حرم اجرا شده است، اما این طرحها به دلایل مختلف(نبود تخصص، مشکلات مدیریتی و عدم توجه به نظرات مردم ) اثرات منفی بر بافت و ساکنین آن داشتهاند. محله طبرسی غربی نیز با وجود قرار گیری در محدوده طرح نوسازی و بهسازی اطراف حرم امام رضا(ع) و نیز نزدیکی به حرم مطهر و نیز حجم بالای زائر و گردشگر به شدت مورد توجه بوده است. به همین خاطر، ساکنین بدون توجه به ضوابط و مقررات اقدام به ساخت و ساز غیر استاندارد، بدون نظارت مراجع ذیربط نمودهاند که فاقد ارزشهای کالبدی و سیمای شهری میباشد. این عوامل لزوم اتخاذ تدابیر خاصی را برای نوسازی و ساماندهی بافت موجود، طلب میکند. از این رو پژوهش حاضر با هدف بررسی دلایل عدم موفقیت طرحهای اجراشده پیشین و ارائه نحوه طراحی و پیادهسازی طرح تجمیعی پیشنهادی انجام شده است. ابتدا ساختار و بافت محله طبرسی مورد بررسی قرار گرفته و سپس تحقیق میدانی درباره دلایل احتمالی عدم موفقیت طرحهای پیشین در محله طبرسی از طریق پرسش از ساکنین و کارشناسان حوزه مربوطه انجام شد. پاسخها از طریق ماتریس مقایسهای دو به دو و با استفاده از نرم افزار Expert Choice امتیازبندی شده و بر اساس امتیازها، طرح تجمیعی مناسب با این منطقه پیشنهاد شد. نتایج مطالعات میدانی نشان داد از نظر ساکنان، توجه مسئولان به نیازهای آنها و از نظر کارشناسان اعتمادسازی در مردم نسبت به مسئول و شنیدن پیشنهادات و انتقادات آنها از اولویت برخوردار بوده است. این نتایج بیانگر آن است که ارتباط با مردم و ساکنین منطقه، عاملی ضروری برای موفقیت اجرای طرحهای بهسازی و نوسازی است. از این رو در طرح تجمیعی پیشنهادی حاضر با توجه ساختار و بافت منطقه، پهنه بندی همگن محله طبرسی در نظر گرفته شده است. انجام محاسبات اندازه قطعات،میزان زمین پشتیبان مالی و ارزش افزوده در این طرح لازم است لحاظ شده و طرح ریزی مشارکتی جدید بر اساس اصول بالادستی انجام شود. برای جلب مشارکت مردمی لازم است تعاونی مردمی تشکیل داده تا قطعات موجود را از طریق این تعاونی به ساکنین واگذار نمود. همچنین بایستی جلسات متعدد با ساکنین برگزار نموده تا رضایت حداکثری آنها را جلب نمود. نحوه تفکیک قطعات بر اساس ویژگیهای دارای اولویت در این پژوهش انجام خواهد شد تا عدالت فضایی در این قطعات رعایت شود. در نهایت قطعات تفکیک شده بر اساس ارزش افزوده جدید به ساکنین مناطق بافت اطراف حرم مطهر رضوی واگذار خواهد شد.