فریباالسادات فاتحی - کارشناسی ارشد، فیزیولوژی گیاهی، گروه زیست شناسی گیاهی و جانوری، دانشکده علوم و فناوریهای زیستی، دانشگاه اصفهان.
مریم مظاهری تیرانی - استادیار، علوم پایه، فیزیولوژیگیاهی، گروه زیستشناسی، دانشکده علوم، دانشگاه جیرفت.

گیاهان گروه بزرگ و متنوعی از ترکیبات آلی به نام متابولیت های ثانویه را تولید می کنند که توسط انسان به عنوان ترکیب دارویی مصرف می شوند. طبق برآوردهای صورت گرفته در سالهای اخیر، ارزش بازارهای جهانی داروهای گیاهی که شامل گیاهان دارویی و فرآوردههای آنهاست ، همواره با رشد قابل توجهی رو به افزایش بوده است . با توجه به اینکه بخش اعظم بازار گیاهان دارویی دنیا، به تولید و عرضه متابولیت های ثانویه مشتق از این گیاهان مربوط می شود، لذا متابولیت های ثانویه گیاهی از ارزش اقتصادی و همچنین ارزش افزوده بسیار بالایی برخوردار هستند و سنتز شیمیایی این متابولیت ها معمولا پیچیده و پرهزینه می باشد. بنابراین تولید متابولیت ها با روشهای مختلف زیست فناوری از جمله کشت سلولی گیاه، راه جایگزین سودمندی است . متابولیت های ثانویه گیاهی ، ترکیباتی آلی هستند که مستقیما در رشد، نمو یا تولید مثل گیاه دخیل نیستند ولی برای بقاء زندگی سلولها ضروری اند. متابولیت های ثانویه دامنه وسیعی از مواد مانند ترپنوئیدها، آلکالوئیدها، تانن ها، رنگدانه ها، صمغ ها و ... است . کمیت و کیفیت این ترکیبات بسته به نوع گیاه، شرایط اکولوژیکی و مرحله رویشی گیاه منحصر به فرد و متفاوت است . کشت بافت گیاهی یکی از مهمترین تکنیک ها در راستای تولید صنعتی متابولیت های ثانویه است ، زیرا پتانسیل تولید این مواد در شرایط طبیعی بسیار محدود می باشد. زرین گیاه یکی از گونه های دارویی و معطر از خانواده نعناعیان است که در ارتفاعات شمالی و شمال شرقی ایران یافت می شود. این گیاه به خاطر اسانس زیاد و ترکیبات دارویی موثر در داروسازی بسیار مورد توجه است . زرین گیاه بومی ایران محسوب می شود به علت شرایط خاص رویشگاه و برداشت بی رویه انسانی در خطر انقراض قرار دارد. بنابراین یافتن راهی مناسب جهت تکثیر و ازدیاد این گیاه می توان گام ارزشمندی برداشت .

متابولیت ثانویه ، گیاهان دارویی ، ترپن