امیررضا رضائی - دانشجوی کارشناسی ارشد آبیاری و زهکشی، دانشکده علوم و مهندسی آب، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تربت حیدریه
علیرضا روشنی - استادیار گروه مهندسی آب، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تربت حیدریه

ایران از جمله کشورهای خشک دنیاست که در معرض خشکسالی های شدید قرار دارد. خشکسالی حاصل تاثیرات متقابل محیط طبیعی و اجتماعی است و اثرات پدیده خشکسالی نه تنها بر تولید محصولات کشاورزی، بلکه به طور همزمان بر تمامی موجودات زنده تاثیرگذار است. در این پژوهش اولویت بندی عوامل موثر بر خشکسالی با استفاده از تکنیک تصمیم گیری سلسله مراتبی فازی در شهرستان تربت حیدریه مورد بررسی قرار گرفته است. جامعه آماری شامل خبرگان در این زمینه و کارشناسان جهاد کشاورزی با بیش از ۱۰ سال سابقه کاری به تعداد ۱۵ نفر بودند. روایی پرسشنامه از طریق مصاحبه و استعلام نظرات خبرگان و پایایی آن از طریق آزمون آلفای کرونباخ تایید گردید. پس از بررسی ادبیات نظری پژوهش، تعداد ۱۹ عامل فرعی در قالب ۵ عامل اصلی موثر بر خشکسالی در شهرستان تربت حیدریه از نظر خبرگان شناسایی شد. اولویت عوامل اصلی موثر بر خشکسالی در این شهرستان به ترتیب اهمیت آن ها با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی فازی به صورت «عوامل انسانی»، «عوامل فرهنگی»، «عوامل اجتماعی»، «عوامل اقلیمی» و «عوامل جغرافیایی» می باشد. براساس نتایج به دست آمده مشخص شد که در میان ۱۹ زیرشاخص مورد بررسی، زیرشاخص «بهره برداری بیش از حد از منابع آبی» دارای بالاترین درجه اهمیت بوده و زیرشاخص های «رشد جمعیت»، «عدم آگاهی در مورد کمبود آب»، «کاهش بارش»، «افزایش دما»، «افزایش سدها و چاه های غیرمجاز» و «کشت های نامناسب و پرمصرف کشاورزی» در رتبه های بعدی قرار گرفتند.

افزایش دما, افزایش مصرف آب, رشد جمعیت, کاهش بارش, مدیریت ضعیف