بهنام مهرشاد - کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرمان

طنز و طنزپردازی، یکی از عناصر مهم اندیشه، فرهنگ، ادب و هنر بشر است. انسان ها در مواقع نامرادی ها و برخورد باسختی ها و تضادها، به توسل به طنزاندیشی، جهان را در وضعیتی تحمل پذیرتر بازسازی می کنند و ارتباط خویش را با دیگرهم نوعانشان در بستر طنز، به تفاهم نزدیک تر می سازند و به روشی کم خطرتر به نقد و اصلاح کاستی ها و کژی ها می پردازند.هرچند که پوسته طنز، خنده است، اما هسته آن، حقایقی است که در واقعیت زندگانی انسان ها رقم می خورد و چون با زبانصریح بیان شود، ممکن است که موجب ناخرسندی مخاطب شود و نتیجه عکس دهد، اما با بیان طنزآمیز، می تواند تاثیرنیکوتری بر مخاطب بگذارد. بر همین اساس، انسان ها از کهن ترین ادوار به طنزاندیشی، طنزسازی و طنزگویی، اقبال بسیارداشته اند. در ادبیات فارسی نیز همواره شاهد نمونه های فاخر و کارای طنز بوده ایم و این سنت ادبی، همواره تا دوره معاصر،زمینه ساز آفرینش آثار فاخر بوده است. مهرداد صدقی، نویسنده جوان ایرانی، از طنزپردازان موفق معاصر است. او با نگارش داستان طنزآمیز «آب نبات هل دار»به توفیقی خیره کننده دست یافت که موجب شد دو دنباله دیگر نیز برای آن اثر به نام های « آب نبات پسته ای » و « آب نبات دارچینی» پدید آورد که با هم به «سه گانه آب نبات »شهرت یافتند. در این مقاله با روش تحلیلی و توصیفی، به بررسی شیوه های طنزپردازی در بخش نخست این سه گانه یعنی « آب نبات هل دار » پرداخته می شود، زیرا شیوه هایی که در این داستان پایه گذاری می شود، در اعضای بعدی سه گانه آب نبات، تکرار می شود و توسعه می یابد. یافته هایاین مقاله گویای توجه متعادل و متناسب صدقی به هر دو لایه زبانی و محتوای ی طنز است. همچنین رنگ اقلیمی و بومی بهوضوح در طنزپردازی صدقی در مجموعه آب نبات مشاهده می شود و همین بومی گرایی، مخصوصا در حوزه طنز زبانی و طنزموقعیت و طنز مبتنی بر تناقض، نقش پررنگ و کارایی داشته است.

داستان، طنز، ادبیات معاصر فارسی، سه گانه آب نبات، مهرداد صدقی، آب نبات هل دار.