حمزه حاجی عباسی - دانشجوی مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور
اکرم قدیمی - دانشیار گروه مطالعات آینده علم و فناوری، مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور
حسین شیخ رضایی - استادیار گروه مطالعات علم، موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران

در دو دهه گذشته با توجه به افزایش نقش دانش در حل مسائل اجتماعی، مفهوم مسئولیت پذیری اجتماعی دانشگاه توسعه یافته است. بدین ترتیب دانشگاه ها به منظور پاسخ به نیازهای علمی و فنی حال و آینده ذینفعان خود؛ باید سازوکارهای جدیدی را در رویه های سازمانی و شیوه های آموزش و پژوهش خود در راستای تعامل و همکاری بیشتر با نهادهای دولتی، صنعتی، اجتماعی و محیط زیستی طراحی کنند. هدف این مقاله مطالعه تجربی مسئولیت پذیری اجتماعی در سه مرکز علمی منتخب در ایران است. با استفاده از راهبرد مطالعه موردی چگونگی عمل به تعهدات و نقش پذیری اجتماعی در سه مرکز علمی با ماموریت های متفاوت (دانشگاه کاشان، صنعتی شریف، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی) مطالعه گردید. داده های موردنیاز از هر مرکز با استفاده از شیوه های گوناگون (مطالعه اسناد، مصاحبه و مشاهده) گردآوری شد و تجزیه و تحلیل آنها با روش «تحلیل مضمون» صورت گرفت. با مقایسه شباهت ها و تفاوت ها در فعالیت های هر سه مرکز، یافته های پژوهش نشان می دهد که یکی از مهمترین موانع مسئولیت پذیری دانشگاه در ایران عدم مشارکت تمامی ذینفعان در اداره دانشگاه و به ویژه محدودیت عضویت آنها در هیئت امنا است. افزایش تعداد و تنوع بخشی به ترکیب ذینفعان و حضور نمایندگانی از صنعت، نهادهای مدنی و دانش آموختگان در هیئت امنا یکی از مهمترین عوامل موثر در افزایش مسئولیت پذیری مراکز علمی ایران است.

مسئولیت اجتماعی دانشگاه، دانشگاه کاشان، دانشگاه صنعتی شریف، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی