میثم زارعی - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، واحد گچساران، دانشگاه آزاد اسلامی، گچساران، ایران

تاثیر قرآن بر ادبیات منظوم و منثور عرب و عجم است. کتابهای ادبی پس از اسلام سراسر در برگیرنده آیات قرآنی وشکل گیری و شکوفایی ادب بر اساس نظم و ترتیب و قافیه قرآنی است. این تحول را میتوان در به کارگیری واژه ها، مثل ها،استعاره ها و تشبیه ها و حتی ارزش گذاری های قرآنی ملاحظه کرد، زیرا قرآن کریم افزون بر آنکه جنبه های هدایتی و ارشادیآن معجزه است، از نظر صورت و ساختار و چگونگی بیان، شاهکاری ادبی شمرده می شود و این مساله تاثیر چشمگیر وناخودآگاه خود را بر ادیبان و شاعران مسلمان گذاشته و موجب خلاقیت ها و آفرینش های هنری هدفمند و فوق العاده ای شدهاست. باید بپذیریم که دستور و ادبیات عرب پس از اسلام بر پشتوانه شیوه سخن قرآن بنا شده و کتابهای ادبی، بخشی ازاستشهادات خود را از قرآن گرفته اند و همچنین تاثیر قرآن بر پویندگی زبان عرب و رشد و بالندگی نظم و نثر عربغیرقابلانکار است. اگر قرآن کریم به طور عمده بر لهجه قریش بنا شده، موجب آن شده که این لهجه پیشرفته در میانلهجه های قبایل گوناگون عرب، گسترش و رواج کامل یابد و به عنوان چارچوب و معیار دایمی زبان و علایم زبانی سایرلهجه ها، در میان ادیبان قرار گیرد. درباره تاثیر قرآن بر ادب فارسی نیز به وضوح از اشعار و مکتوبات سده های نخستینگسترش اسلام به ایران تا قرون بعد میتوان آن را دریافت. سروده های شاعران ایرانی، یکی از بارزترین نمونه های تاثیرنیرومند قرآن کریم در عرصه جامعه و در طول تاریخ، بر فرهنگ و تمدن ملت های اسلامی است. به کارگیری آیات در ضمناشعار به صورت تضمین و تلمیح و استشهاد یا بیان و تفسیر، نمودهایی از تاثیر قرآن بر سروده های شاعران است. در این زمینهاز آدم الشعرای شعر فارسی یعنی رودکی گرفته تا فردوسی که سعی در به کار گرفتن واژگان پارسی داشته و تا دورانمعاصر، تاثیر قرآن را بر شعر آنها میتوان دید. به طور کلی بخش عظیمی از ادبیات ما یعنی ادبیات تعلیمی تحت تاثیر قرآن بهوجود آمده، شعرایی مانند سنایی، عطار، مولوی، سعدی و حافظ به شکل گسترده ای برای بیان افکار خود از قرآن استفادهکرده اند.

قرآن، حدیقه الحقیقه، سنایی غزنوی، کنایه