یزدان مرادی - موسسه تحقیقات علوم شیلاتی کشور، سازمان تحقیقات آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران
حسن نصراله زاده ساروی - پژوهشکده اکولوژی دریای خزر، موسسه تحقیقات علوم شیلاتی کشور، سازمان تحقیقات آموزش و ترویج کشاورزی، ساری، ایران
مینا سیف زاده - مرکز ملی تحقیقات فرآوری آبزیان، موسسه تحقیقات علوم شیلاتی کشور، سازمان تحقیقات آموزش و ترویج کشاورزی، بندر انزلی، ایران
مریم رضائی - پژوهشکده اکولوژی دریای خزر، موسسه تحقیقات علوم شیلاتی کشور، سازمان تحقیقات آموزش و ترویج کشاورزی، ساری، ایران
غلامرضا دریانبرد - پژوهشکده اکولوژی دریای خزر، موسسه تحقیقات علوم شیلاتی کشور، سازمان تحقیقات آموزش و ترویج کشاورزی، ساری، ایران
شراره فیروزکندیان - پژوهشکده اکولوژی دریای خزر، موسسه تحقیقات علوم شیلاتی کشور، سازمان تحقیقات آموزش و ترویج کشاورزی، ساری، ایران

در مقاله حاضر غلظت کل عناصر سنگین سمی از قبیل سرب، کادمیم، جیوه، و آرسنیک که از عناصر اجباری سازمان بهداشت جهانی (WHO) و سازمان کشاورزی و غذایی سازمان ملل (FAO) هستند، در بافت خوراکی ماهی سفید دریای خزر از نظر سلامت تعیین گردید. ۹۰ عدد نمونه ماهی سفید در سه استان شمالی (گیلان، مازندران و گلستان) طی سال های ۱۴۰۰-۱۳۹۹ جمع آوری گردید. غلظت فلزات سرب، کادمیم، جیوه و آرسنیک در بافت خوراکی ماهی سفید دریای خزر (Rutilus kutum) به روش استاندارد و هضم اسیدی با دستگاه جذب اتمی با استفاده از شعله، کوره گرافیتی و بخار سرد تجزیه وتحلیل گردیدند. نتایج نشان داد که غلظت ۹۰ درصد از کل داده ها (صدک ۹۰%) فلزات سمی در بافت ماهی سفید به ترتیب Cd>As>Hg>Pb کاهش یافت. مقادیر کادمیم، آرسنیک، سرب و جیوه در بافت ماهی سفید به ترتیب ۳۱/۰-۰۰۹/۰، ۱۵/۰-۰۰۱/۰، ۰۶۰/۰-۰۰۱/۰، ۰۲۰/۰-۰۰۱/۰ میلی گرم بر کیلوگرم وزن تر بود. همچنین تجزیه وتحلیل آماری داده ها نشان داد که دو نوع همبستگی بین غلظت فلزات و اندازه طول کل و وزن ماهی سفید به دست آمد: برای Cd با طول کل (۴۶/۰-r=) و با وزن ماهی (۵۱/۰-r=)، برای As با طول کل (۳۰/۰r=) و با وزن ماهی (۲۷/۰r=) به ترتیب همبستگی منفی و مثبت نشان داد، اما فلزات جیوه و سرب با پارامترهای زیست سنجی، همبستگی نشان نداد. مقایسه نتایج حاضر با استانداردهای جهانی نشان داد که چهار فلز سمی کادمیم، آرسنیک، سرب و جیوه کمتر از غلظت استانداردهای WHO و FAO بوده است. یافته ها نشان داد که پارامترهای ارزیابی خطر سلامت (EDI، HQ و THQ) برای همه فلزات بسیار پایین تر از مقادیر توصیه شده است. این امر نشان داد که مصرف ماهی سفید دریای خزر در منطقه مورد مطالعه هیچ گونه اثر نامطلوبی بر سلامت انسان ناشی از آلودگی فلزات سمی نداشته است.

فلزات سنگین, بافت خوراکی, ماهی سفید دریای خزر, ارزیابی ریسک خطر