محمد امین خوانساری - استادیار پژوهشگاه قرآن و حدیث.

احسان در قرآن و حدیث، معانی و کاربردهای بسیار دارد که «نیکی به دیگران» یکی از آن هاست. از مهم ترین مسائل فلسفه اخلاق، هنجارهای اخلاقی بوده که به دنبال ملاک و معیار قاعده عمل برای یافتن نظریه اخلاق هنجاری در زمینه احسان و نیکی به دیگران است. این پژوهش با تکیه بر قرآن و حدیث و با روش توصیفی _ تحلیلی در پی این است که در اخلاق قرآن و حدیث، معیار اساسی و قاعده عمل برای مسئولیت نیکوکارانه چیست؟ آیا نیکی به دیگران به خاطر نتایج اعمال نیک است یا احسان به مثابه قاعده و وظیفه ای عقلی یا الهی است یا فضیلتی است که عامل اخلاقی باید بدان متلبس گردد؟ دستاورد پژوهش حاضر حاکی از آن است که در قرآن و حدیث نباید به دنبال تک معیار برای اخلاق نیکوکاری بود، بلکه شواهدی بر ملاک ها و معیارهای مختلف وجود دارد. در برخی موارد، پیامدهایی را به خود، دیگری یا همگان، توجه می دهد و گاهی به وظایف و در جایی دیگر به فضایل توجه شده است.

اخلاق هنجاری, احسان, مسئولیت اخلاقی, نیکوکاری, خیرخواهی