علی رضا صابری - استادیار، بخش تحﻘیﻘات زراعی و باغی، مرکز تحﻘیﻘات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی گلستان، سازمان تحﻘیﻘات، آموزش و ترویج کشاورزی، گرگان، ایران

سابقه و هدف: با کاهش امنیت غذایی، تولید غذا باید دو برابر شود، این موضوع با توسعه اراضی تحت کشت یا افزایش عملکرد کمی و کیفی در هکتار میسر خواهد شد، به علاوه در طی نیمه دوم قرن گذشته افزایش در تولید محصولات زراعی و باغی از طریق بالفعل نمودن ظرفیت عملکرد در هکتار محقق شده است. تولید گیاهان قویا تحت تاثیر تنش های محیطی قرار می گیرد. در شرایط کمبود آب، استفاده از روش های کم آبیاری و ارقام مناسب مهمترین راهبرد افزایش بهره وری از آب هستند. معرفی ارقام گیاهان علوفه ای مقاوم به شرایط سخت و دشوار زمینه تولید در مناطقی که با فقدان یا محدودیت آب شیرین مواجه هستند را فراهم نموده است. لذا این بررسی با اهداف تعیین عملکرد و صفات مرفولوژیکی ارقام کینوا و سورگوم علوفه ای در سطوح مختلف آبیاری و تراکم گیاهی. انجام شد.،مواد و روشها: آزمایشی طی سال های ۱۳۹۴ و ۱۳۹۵ بصورت فاکتوریل کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار در ایستگاه تحقیقات شوری آق قلا در استان گلستان اجرا شد. در این پژوهش اثرات تیمار تراکم بوته (۱/۱۱، ۷/۱۶ و ۳/۳۳ بوته در متر مربع ) و همچنین دور آبیاری با چهار سطح (۵ ، ۱۰ ، ۱۵ ، ۲۰ روز یک بار) بر عملکرد ماده تر و خشک و برخی صفات مورفولوژیکی کینوا ( Santa Maria و Sajama Iranshahr) و ارقام اسپید فید و KFS۳ سورگوم علوفه ای مورد بررسی قرار گرفتند. تاریخ کاشت زمانی بود که درجه حرارت خاک به ۱۲ درجه سانتی گراد رسیده بود که سال اول ۱۷ اسفند و سال دوم ۱۹ اسفند انجام شد و زمان برداشت (کل بوته های کرت) موقع ۱۰% گلدهی در هر کرت بود. برای تعیین عملکرد بعد از حذف حاشیه ها، برداشت از سطح ۶ متر مربع انجام شد. داده ها با نرم افزار SAS تجزیه واریانس شدند و مقایسه میانگین تیمارها از طریق LSD در سطح آماری ۹۵% انجام شد.یافتهها: نتایج نشان داد، تفاوت بیشتر صفات تحت تیمارهای آزمایشی معنی دار بودند. بررسی اثرات اصلی عملکرد علوفه خشک در تیمار آبیاری نشان داد، آبیاری هر ۵ روز یکبار با میانگین علوفه خشک ۰۱/۶ تن در هکتار بیشترین عملکرد و اجزای عملکرد علوفه خشک را داشت. با افزایش تراکم گیاهی و کاهش دور آبیاری، ماده خشک کاهش یافت اما این کاهش اکثرا در تراکم ۳۳۳۰۰۰ بوته در هکتار و آبیاری ۲۰ روز یکبار اتفاق افتاد. در بررسی اثرات ساده تراکم ها، تراکم ۱۱/۱۱ بوته در هکتار با میانگین عملکرد ماده خشک ۹۸/۴ تن در هکتار بیشترین تولید را داشت. رقم کینوای سانتا ماریا در تراکم ۱۱/۱۱ بوته در هکتار با بیشترین عملکرد ماده خشک (۷۷/۴ تن در هکتار) تیمار مناسب بود و سورگوم رقم اسپید فید در تراکم ۳/۳۳ بوته در متر مربع در پایین ترین رتبه قرار گرفت.نتیجه گیری: در مجموع صرف نظر از رقم، در آبیاری ۵ روز یکبار عملکرد بیشتر بود و در آبیاری متوسط و آبیاری کم عملکرد کاهش یافت. در مقایسه ارقام نیز کینوا رقم سانتا ماریا با عملکرد ماده خشک ۴۲/۴ تن در هکتار بیشترین تولید را داشت.با این یافته ها پیشنهاد می شود، افزایش دور آبیاری در نواحی نیمه خشک (که ذخیره آب مهم است) صورت پذیرد که در استقرار گیاه در این خاک ها موثر است و می تواند برای مدیریت مزارع مناسب باشد.

دور آبیاری, رقم زراعی, زیست توده, تولید علوفه, شوری خاک