سید ارسلان اسدی - دانش آموخته کارشناسی ارشد اصلاح نباتات، گروه مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه مراغه، ایران،
علیرضا پورمحمد - دانشیار ، گروه مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه مراغه

چکیده سابقه و هدفخلر (Lathyrus sativus L.)، یک گیاه علوفه ای یکساله متعلق به خانواده Fabaceae است که برای مصارف غذایی و دامی کشت می شود. جنس لاتیروس مجموعه ای از ۱۸۷ گونه و زیرگونه است که برای اهداف دانه ای و علوفه ای کشت می شوند. تقاضای جهانی برای پروتئین لگوم ها برای تغذیه حیوانات در حال افزایش است. خلر جایگزین خوبی برای سیستم های کشت در اراضی و محیط های حاشیه ای خواهد بود. این گیاه، به تنش های غیرزیستی گوناگون به طور نسبی متحمل است که آن را به یک گزینه قابل اعتماد برای توسعه کشت در مناطق نیمه خشک جهان تبدیل می کند که پیش بینی خشکسالی در آن مناطق به دلیل تغییرات آب و هوایی دور از انتظار نیست.مواد و روش هاآزمایش در آزمایشگاه و مزرعه پژوهشی گروه مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی دانشکده کشاورزی دانشگاه مراغه انجام شد. ژنوتیپ ها از موسسه ایکاردا به همراه رقم بومی تهیه شدند و به منظور ارزیابی ژنوتیپ های پرمحصول خلر از نظر تحمل به شوری، تعداد ۲۵ ژنوتیپ به صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با دو تکرار داخل گلدان مورد مطالعه قرار گرفتند. تیمارهای شوری در چهار سطح صفر، ۴۰، ۸۰ و ۱۲۰ میلی مولار نمک NaCl اعمال شد. صفات مختلف گیاهچه ای و زراعی مورد ارزیابی قرار گرفتند.یافته ها اختلاف بین ژنوتیپ های مورد مطالعه در اکثر صفات معنی دار بود. با افزایش سطوح شوری، صفات زراعی ارتفاع بوته، وزن تر شاخساره، تعداد شاخه، وزن خشک شاخساره، عرض برگ، تعداد برگ، محل شاخه اولی و همچنین در گیاهچه صفات طول ریشه چه، طول ساقه چه، طول گیاهچه، وزن خشک ریشه چه و وزن خشک ساقه چه کاهش یافتند. تجزیه خوشه ای ژنوتیپ ها بر اساس میانگین استاندارد شده صفات زراعی با استفاده از روش وارد و توان دوم فاصله اقلیدسی، ژنوتیپ های مورد مطالعه را به سه خوشه تقسیم بندی کرد. خوشه اول شامل ژنوتیپ های شماره ۱۹ و ۲۰ بود. خوشه دوم ژنوتیپ های شماره ۲۴، ۲۵، ۸، ۱۶، ۱۰، ۲ و ۵ را در برداشت و در نهایت، خوشه سوم نیز در برگیرنده ژنوتیپ های شماره ۳، ۶، ۱، ۷، ۲۳، ۱۵، ۴، ۲۲، ۱۸، ۱۴، ۱۳، ۱۲، ۱۱، ۲۱، ۹ و ۱۷ بود. همچنین در تجزیه به مولفه های اصلی بر اساس صفات زراعی، سه مولفه اصلی اول، ۲۵/۷۰ درصد از تنوع را توجیه کردند که براساس نتایج بدست آمده، مولفه اول به عنوان مولفه عملکرد دانه و مولفه دوم به عنوان تعداد برگ نام گذاری گردید. از این مولفه ها -می توان در برنامه های بهنژادی برای گزینش ژنوتیپ ها و اهداف اصلاحی در مقاومت به تنش شوری استفاده کرد.نتیجه گیری با افزایش سطوح شوری، عملکرد علوفه در مقایسه با شاهد کاهش معنی داری یافت. ژنوتیپ های ۲۱ و ۱۸ به ترتیب بیشترین و کمترین سرعت جوانه زنی و ژنوتیپ های ۸ و ۱۵ به ترتیب دارای بیشترین و کمترین درصد جوانه زنی بودند. از نظر تحمل ژنوتیپ ها نسبت به شوری، ژنوتیپ های ۸، ۹، ۱۰، ۱۲، ۱۳، ۱۴، ۲۳، ۲۴ بهترین ژنوتیپ ها و حساس ترین ژنوتیپ ها به شوری با عملکرد پایین، ژنوتیپ های ۱۹ و ۲۰ بودند. ژنوتیپ های ۵، ۱۴، ۱۰. ، ۱۶، ۲۱، ۲۴ و ۲۵ (شاهد) بیشترین عملکرد را داشتند.

تجزیه کلاستر, تجزیه به مولفه های اصلی, عملکرد علوفه