آزیتا بلالی اسکویی - استاد دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه هنر اسلامی تبریز
پری اصغری - دانشجوی کارشناسی ارشد فناوری معماری دانشگاه هنر اسلامی تبریز

اصل و چکیده معماری خانه های سنتی در ایران بصورت سه فضای باز و بسته و نیمه بسته است که ایوان بصورت فضای نیمه باز گاه برای اتصال دو فضای بازو بسته بکار می رود و گاهی بصورت فضای مستقل کارکرد های بخصوص خود را دارا است از جمله عملکردی، اقلیمی، فرهنگی، کاربردی و همچنین مساحت ایوان ها و شکل نما و تزئینات ستون ها معیاری برای تشخیص ارزش ها و هویت معماری و اجتماعی صاحبان خانه های تاریخی محسوب می شود. در این پژوهش برای شناخت و گونه شناسی ایوان های خانه های سنتی تبریز در دوره قاجار از طریق روش توصیفی- تحلیلی و مطالعه تطبیقی با استفاده از منابع کتابخانه ای و بازدید میدانی به بررسی گونه شناسی و مفهوم ایوان پرداخته شده است. بعد از ارائه الگو ها و مقایسه نظام کالبدی در سه دوره اوایل قاجار، اواسط قاجار و اواخر قاجار یافته هایی به دست می آید و می توان نتایج را بر اساس ویژگی های کالبدی خانه ها در سه گونه ایوان در کل، ایوان در میان، ایوان بیرون زده بررسی و دسته بندی کرد؛ و هدف اصلی پژوهش تغییرات و علت تغییرات در سطح جامعه، معماری ساختمان ها و کالبد ایوان ها در پی تحولات دوران قاجار است که این تغییرات اقتصادی، سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، شهری که بر الگوی معماری خانه ها و ایوان ها اثر گذاشته اند می توان به ارتباط با غرب، تغییرات قوانین حاکم بر کشور تغییر عقاید و دیگر موارد اشاره کرد.

گونه شناسی، ایوان، قاجار، پهلوی اول، تبریز