رضا فتحی - استادیار پژوهشگاه مواد و انرژی، کرج، ایران.
محمدنبی شهیکی تاش - استاد، دانشکده مدیریت و اقتصاد، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران.
معصومه رافت - کارشناس ارشد اقتصاد توسعه،دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران.

هدف محوری این تحقیق بررسی ضریب اثربخشی و کارایی مراکز رشد واحدهای فناور با توجه به ظرفیت دانشی و صنعتی در پهنه جغرافیایی ایران می باشد. مراکز رشد یکی از نهادهای موثر در تجاری سازی و توسعه ایده های دانش بنیان و استارتاپی می باشند و کارامدسازی این مراکز منجر به توسعه کسب و کارهای نوظهور، خلق ثروت منطقه ای و اشتغال مولد و دانش بنیان می گردد. در این مقاله، از روش تحلیل پوششی داده­ ها(DEA) و مدل بازده متغیر به مقیاس به عنوان ابزار تحلیلی استفاده شده است و جامعه آماری این مطالعه شامل ۱۹۳ مرکز رشد واحد فناور در سی استان کشور می باشد. نتایج حاصله نشان می­دهد که رابطه مثبت و معناداری بین رتبه علمی دانشگاهی و کارایی فنی مراکز رشد وجود ندارد. به گونه ای که در  استان کرمان با وجود آنکه رتبه ۳۰-۲۱ دانشگاهی را بخود اختصاص داده است و در منطقه نیمه صنعتی قرار گرفته، کمترین مقدار کارایی فنی(رقم ۰.۳۱۵ ) را دارا می­باشد. از طرفی استان بوشهر با وجود این که در رتبه ­بندی دانشگاهی در سطح ۵۰-۴۱ و در منطقه ضعیف صنعتی قرار دارد، کارایی فنی(رقم ۰.۹۳۱) بالاتر از میانگین را بخود اختصاص داده است که بخش اعظم بالا بودن این رقم بدلیل کارایی بالای مدیریتی آن می ­باشد. نتایج بررسی کارایی مقیاس، گویای این است که استان­های خوزستان، کردستان و مرکزی دارای بازده فزاینده نسبت به مقیاس هستند. می ­توان گفت این استان­ها به دلیل خصوصیت بازدهی فزاینده، در صورت استفاده از مقیاس بزرگ­تر، از سطح هزینه متوسط پایین­تر و درنتیجه افزایش بازدهی ستانده ­ها برخوردار می­ شوند. همچنین ۳۰ درصد از استان­های مورد بررسی در مرحله بازدهی کاهشی نسبت به مقیاس قرار دارند و این بدان معنی است که از تولید کمتری (به نسبت افزایش نهاده ها) بهره­ مند می­شوند، لذا استفاده بیشتر از نهاده­ها و تولید کمتر به منزله کاهش کارایی فنی است. همچنین براساس نتایج بدست آمده ۱۸مرکز نیز دارای بازده ثابت نسبت به مقیاس هستند که این امر نشان دهنده آن است که چنانچه این واحدها تمامی عوامل تولید خود را افزایش دهند، مقدار تولید به همان میزان افزایش می­ یابد و تغییر در مقیاس تولید بر کارایی فنی آنها تاثیر ندارد.

کارایی فنی, مقیاس و مدیریتی, مرکز رشد