رمضان رضائی - دانشیار پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

امروزه تکنولوژی های دیجیتالی نفوذ گسترده ای در زندگی روزمره ما پیدا کرده و کنش های ارتباطی و عادت های متن خوانی و متن سازی ما را بازتعریف کرده اند. چرخش از ارتباطات چهره به چهره به «ارتباطات رسانه ای شده» و گرایش به «ترارسانه ها» و «ابرمتن ها» به جای متون آنالوگ، از جمله عادت های زبانی و فرهنگی نوظهوری هستند که تحت تاثیر این تکنولوژی ها به وجود آمده اند. در پرتو این چرخشفناورانه، ادبیات نیز جلوه ها و نقش های ارتباطی جدیدی به خود گرفته و از حیث هستی شناختی و معرفت شناختی بازتعریف شده است. شایدبتوان این چرخش فناورانه را با دوران تاریخ ساز که در آن، تحولات بزرگ فرهنگی و تاریخی به وقوع پیوست قابل قیاس دانست؛ مثالا دوره ای که کاغذ جای طومار را گرفت، یا چاپ سربی اختراع شد. اکنون شاهد ظهور ژانر جدید ادبی موسوم به «ادبیات دیجیتال» هستیم، ژانری که در آن ادبیات با فناوری های اطلاعات وارد تعامل شده و افق های جدیدی از خالقیت ادبی را رقم زده است. پیوند ادبیات با فناوری در حیطهادبیات تطبیقی مکتب آمریکایی قرار میگیرد. واکاوی نحوه تعامل نظام ادبیات با سایر نظام های نشانه ای مثل: سینما، تئاتر، هنرهای زیبا؛یکی از تغییرات پارادایمی در نظریه و عمل ادبیات تطبیقی است. این تغییر پارادایم که منجر به ظهور شاخه آمریکایی ادبیات تطبیقی شده،قلمرو ادبیات تطبیقی را گسترش داده و آن را از تحلیل های پوزیتیویستی معطوف به تاثیر و تاثرات بوطیقایی بین پلی سیستم ادبی مللمختلف، به سمت پویش شناسی ادبی در پرتو تعامل نظام ادبیات با نظام های بازنمایی از قبیل سینما، تئاتر و هنرهای زیبا و یا تعامل ادبیاتبا تکنولوژی سوق داده است. طبق این پارادایم جدید، ملاحظات سنتی زیبایی شناسی ادبی و یا نقش گفتمانی ادبیات در بستر تکنولوژی های مدرن، بازتعریف شده و قلمروهای پژوهشی جدیدی شکل گرفته است که پژوهش در زمینه «ادبیات دیجیتال» یکی از آنهاست. هدف این پژوهش، رویکرد به مفهوم ادبیات دیجیتال برای شناسایی اهمیت، دلایل پیدایش، ویژگی های آن و بازتاب های عصر نقدینگی براست. برای بررسی و دستیابی به اهداف آن، بر رویکرد توصیفی تکیه کردیم. « زیگمونت باومن » عناصر آن بر اساس رویکرد نقدینگینتایج پژوهش بیانگر آن است که ادبیات سیال، نوعی از ادبیات مصرفی که از ترکیب ادبیات و فناوری ارتباطات مدرن ناشی می شود، فرهنگجامدی را که ادبیات کاغذی بر آن استوار بود ذوب میکند و فرهنگ مصرفی انبوه را جایگزین می کند که هدف اصلی آن افزایش انباشتسرمایه و دارای مجموعه ای از ویژگی ها از جمله نقدینگی موقت، تغییر مستمر و عدم وجود حریم خصوصی است

ادبیات دیجیتال، ادبیات سیال.