محمدمعید بنویدی - دانشجوی کارشناسی معماری، دانشکده هنر و معماری و عمران، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران (نویسنده مسئول)
نرگس پروینی - دانشجوی کارشناسی معماری، دانشکده هنر و معماری و عمران، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
زینب نوری - دانشجوی کارشناسی معماری، دانشکده هنر و معماری و عمران، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
آیشن شیخ زاده - دانشجوی کارشناسی معماری، دانشکده هنر و معماری و عمران، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

معماری دوران قاجار، در سه شیوه مورد بررسی واقع می گردد. دوره اول شیوه اصفهانی، دوره دوم شیوه تهرانی و دوره سوم شیوه نئوکلاسیک است. موضوع مورد بحث در این پژوهش بنای شمس العماره واقع در مجموعه کاخ گلستان تهران، متعلق به دوره دوم قاجار به سبک معماری تهرانی می باشد. این سبک تلفیقی از معماری سنتی ایرانی با ویژگی های کالبدی نئوکلاسیک غربی در دوران قاجار استو اهمیت این موضوع در این است که شمس العماره، به عنوان یکی از ساختمان های پیشرو در معماری این دوره کمتر مورد توجه قرار گرفته است. در پاسخ به این که چه عوامل و ویژگی هایی از معماری سبب منحصر بفرد بودن و شاخص شمرده شدن این اثر در دوره قاجار تاکنون می باشد، ارزیابی عناصر معماری کالبدی این بنا به تحلیل آن در دوره قاجار کمک شایانی خواهد کرد. پژوهش حاضر در نظر دارد که ویژگی های کالبدی استفاده شده در بنای شمس العماره، متاثر از عناصر معماری ایرانی و معماری نئوکلاسیک غرب را بیان کرده و آن را مورد تحلیل و ارزیابی قرار دهد. این مقاله به روش تحقیق کیفی و با راهبرد تفسیری-تاریخی با استفاده از منابع کتابخانه ای و مقالات معتبر و اسناد و متون تاریخی انجام گردیده است. نتایج حاصل از این پژوهش حاکی از آن است که علی رغم نقد ‎ های وارده به معماری قاجار آثار شاخص ارزنده ای نیز در آن زمان پدید آمد از جمله بنای شمس العماره که نمونه موفقی از معماری تلفیقی در ایران بوده و بکارگیری عناصر کالبدی سنتی و نئوکلاسیک غربی به خوبی در آن نمود پیدا کرده است. تحلیل و ارزیابی این عناصر کالبدی، اهمیت و ارزش این بنای پیشرو تاریخی در معماری ایران را آشکار ساخته و نقد های وارده به خود را نقض می نماید.

معماری، شمس العماره، قاجار، کالبد، کاخ گلستان