ایرج افشارسیستانی

خراسان بزرگ در بخش خاوری ایران، فراگیرنده ی سرزمین های قرار گرفته در جنوب آمودریا (جیحون) و سیردریا(سیحون) و شمال هندوکش بوده و از دیدگاه سیاسی ورارودان (ماوراء النهر) و کهستان (قهستان) را نیز در بر می گرفته است. در روزگاران کهن، خراسان بزرگ سراسر نواحی خاوری، جز ایالت سیستان را در بر می گرفت. در آغاز دوره ی اسلامی، ورارودان بخشی از خراسان بزرگ به شمار می آمد و این ایالت پهناور تا نواحی باختری چین، به ویژه استان سین کیانگ امروزی و شمال افغانستان، پامیر و کوه های هندوکش پیش می رفت. خراسان بزرگ درون مرزهای ایران محدود نمی شد و بخش بزرگی از کشورهای افغانستان، تاجیکستان، ترکمنستان، ازبکستان و ... را در بر می گرفته است. بنابراین، بخش های پهناوری از آسیای مرکزی که در خراسان بزرگ ایران قرار داشته، حوزه ی رخنه ی فرهنگ ایرانی و خاستگاه رنسانس ایرانی در دوره های پس از اسلام بوده است. افزون بر این، ایران میان چهار منطقه ی ارزشمند خاورمیانه، خلیج فارس، حوزه ی دریای مازندران و آسیای مرکزی قرار گرفته است که به آن، نقش کلیدی ویژه ای در پیوندهای منطقه ای می بخشد. راه ابریشم گذرگاه سازش، بازرگانی جهان بود که با گذشتن از چندین کشور بزرگ و گسترده، با ارزش ترین پل میان مردمان و سرزمین های آن روزگاران بوده و حوزه های فرهنگ