امیر رحمانی
محسن قربانخانی

تمدن راه مشترک زندگی، اندیشه و کنش انسان و دربرگیرنده ی سازگاری کلی با نیازهای اقتصادی یا محیط جغرافیایی پیرامون و سازمان مشترکی برای فرو نشاندن نیازهای اجتماعی و سیاسی محیط پیرامون و مجموعه ی مشترکی از اندیشه ها و دستاوردها است. فرهنگ و تمدن یک جامعه هویت آن جامعه است و منشاء عمده ی دگرگونی های اجتماعات بشری که تمام جهت گیری ها و کارکردهای گوناگون از آن سرچشمه می گیرد، لذا آگاهی از فرهنگ و تمدن به جهت شناخت هویت و نقطه ی آغازین دگرگونی های اجتماعی تاریخی ضروری به نظر می رسد. از آن جاییکه هدف از پژوهش حاضر شناخت و بررسی تاریخ و تمدن شهرهای خراسان بزرگ شامل شهرهای سمرقند، هرات، بلخ و مرو می باشد، روش پژوهش منطبق بر روش توصیفی- تحلیلی و به صورت مطالعه ی اسنادی و کتابخانه ای است. در این راستا از مقالات، کتب، پژوهش ها و طرح های مستند داخلی و خارجی مرتبط با موضوع در جهت دستیابی به هدف پژوهش استفاده شده است. بحث ما بر سر تاریخ شهرهای خراسان بزرگ که هم اکنون بیشتر آنها از حوزه ی اقتدار سیاسی خارج شده اند، تنها یک بحث جغرافیایی تاریخی نخواهد بود، زیرا که هویت تاریخی هر منطقه ای بسته به فرهنگ، مذهب و احساس یگانگی ملی دارد که خوشبختانه با همه ی این که بیش از یک قرن است که برخی شهرها از ایران جدا گشته اند، پیوندهای مذهبی و فرهنگی آن مناطق، محققین و مورخین ما را بر آن داشته است تا پیشینه ی تاریخی آنها را بررسی و در برابر انستیتوهای شبیه سازی فرهنگی و اجتماعی، از مواد کتبی و تاریخی خود بهره گیرند.