امیر فرهنگ نیا - استادیار گروه زبان و ادبیات عربی. دانشکده ادبیات و علوم انسانی. دانشگاه شهید بهشتی. تهران. ایران
هانیه میهمی - کارشناس ارشد گروه زبان و ادبیات عربی. دانشکده ادبیات و علوم انسانی. دانشگاه شهید بهشتی. تهران. ایران

امروزه ارتباط تنگاتنگی میان ادبیات و جامعه وجود دارد و ادبیات، خواه شعر یا نثر، نمی تواند از مسائل جامعه چشم بپوشد. ادبا نیز به عنوان صاحبان فکر و اندیشه، همواره در تلاشند زبان گویای آحاد مردم جامعه، پیر و جوان، زن و مرد، فرهیخته و کارگر و غیره باشند و در آثار خود به نحوی به بیان دردها، رنج ها، کاستی ها و ناملایمات زندگی مردم بپردازند. در این میان رمان معاصر اردن و ایران سهم بسیاری در پردازش به مضامین اجتماعی دو ملت داشته و دو رمان نویس مشهور، یعنی عبدالرحمن منیف و علی محمد افغانی در الاشجار و اغتیال مرزوق و شوهر آهوخانم در صدد ادای دین به جامعه خود برآمده و برآنند مضامین اجتماعی را محور قرار داده و از دریچه آن، به جامعه نگریسته و در صدد بازخوانی، بازسازی و اصلاح امور برآیند. این جستار در تلاش است با روش توصیفی- تحلیلی و تطبیقی و با محوریت مکتب آمریکایی ادبیات تطبیقی، به بررسی تطبیقی مضامین اجتماعی در دو رمان بپردازد. بخشی از نتایج، حاکی از آن است که فقر، فاصله طبقاتی، سیمای زنان، آسیب های اجتماعی و اقتصادی، آزادی، ظلم و ستم، عشق و محبت، استعمار و مضامینی از این دست در هر دو رمان مورد بررسی قرار گرفته و از این لحاظ با یکدیگر مشابهت دارند. از جمله تفاوت های میان این دو، بسامد بیشتر برخی مضامین از جمله فقر است که هر چند در هر دو به معنای عام آن بکار رفته، اما علی محمد افغانی، فقر فرهنگی را بیشتر مد نظر دارد که در آن، بی تفاوتی، خشونت در رفتار نسبت به یکدیگر، دیگرآزاری، ساده اندیشی، تکبرورزی و خودخواهی نمود پیدا می کند.

مضامین اجتماعی, علی محمد افغانی, عبدالرحمن منیف, شوهر آهو خانم, الاشجار واغتیال مرزوق