فاطمه ادیبی سعدی نژاد - استادیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اسلامشهر، تهران، ایران
ایرج ترکمانی - دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اسلامشهر، تهران، ایران

شهرسازی و معماری دارای وجوه مختلف و پیچیده غیرکالبدی است به طوری که از فرایندهای متفاوت اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، چه در سطح کلان و چه در سطح فرایندهای محلی تاثیرپذیر بوده و در صورتی که فرایندهای غیرکالبدی مذکور نامتعادل باشد نمی توان با اقدامات کالبدی صرف، شهر و معماری مطلوب را رقم زد. در عصر حاضر، دامنه شهر و شهرنشینی همه بخش های اقتصادی، اجتماعی فرهنگی و کالبدی را دربر گرفته است. از منظر دین مبین اسلام، شهر دارای جایگاه ویژه ای بوده، تا جایی که حتی آن را به عنوان مکانی مقدس درنظر گرفته است. در هنر اسلامی محوریت شهر به پدید آورنده آن یعنی انسان و ساکنان آن تعریف شده و در نخستین گام برای تعریف شهر از سایر مکان های جمعیتی به عوامل اجتماعی مانند امنیت، رفاه و فراوانی و از منظر کالبدی عواملی مانند نظم، زیبایی، تقارن، تباین، اسحتکام توجه کرده است. هدف این مقاله راهکارهای ارتقاء کیفیت و منظر نماهای شهری مدرن بر پایه شهرسازی ایرانی- اسلامی با روش توصیفی- تحلیلی می باشد. نتایج نشان می دهد بسیاری از مردم معماری و شهرسازی را صرفا اقدامی کالبدی می دانند، این درحالی است که مناظر و ظواهر بر فعالیت دیگر حوزه ها اثر می گذارد، به همین جهت مداخله برنامه ریزان شهری و نهادهای مرتبط با آن در کنش های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، نهادی و حقوقی یک ضرورت و در این میان توجه به معماری ایرانی، اسلامی نیز از الزامات شهرسازی کنونی است. معماری و شهرسازی ایرانی و اسلامی همیشه در محافل علمی و اجرایی مطرح بوده است. این نوع از معماری دو بعد مشخص دارد؛ بعد شکلی و کالبدی و بعد محتوایی. متاسفانه زمانی که ما از معماری و شهرسازی ایرانی اسلامی صحبت می کنیم، بیشتر جنبه کالبدی مدنظر قرار می گیرد در حالی که آنچه شکل دهنده شالوده معماری و شهرسازی اسلامی است، محتوا است.

شهرسازی مدرن، معماری اسلامی، توسعه کالبدی