وحید جوکارفرد - دانشجوی دکتری، گروه مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی، دانشکده علوم کشاورزی، دانشگاه گیلان، رشت، ایران
بابک ربیعی - استاد، گروه مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی، دانشکده علوم کشاورزی، دانشگاه گیلان، رشت، ایران
ابراهیم سوری لکی - دانش آموخته دکتری، گروه مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی، دانشکده علوم کشاورزی، دانشگاه گیلان، رشت، ایران

برهم­کنش ژنوتیپ × محیط عامل اصلی محدود کننده در شناسایی ژنوتیپ های برتر در برنامه های به­نژادی گیاهی است. این پژوهش با هدف بررسی برهم­کنش ژنوتیپ × محیط و گزینش ژنوتیپ­های پرمحصول و پایدار کینوا با استفاده از روش­های AMMI و GGE بای­پلات انجام شد. تعداد ۳۰ ژنوتیپ مختلف کینوا تهیه شده از موسسه IPK آلمان با منشا متفاوت، به­عنوان مواد گیاهی این آزمایش در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی در دو محیط بوئین زهرا و تاکستان در طول دوسال  ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ کشت شدند. نتایج نشان داد که واریانس ناشی از آثار ژنوتیپ، محیط و برهم­کنش ژنوتیپ × محیط برای عملکرد دانه معنی­دار بود و این صفت بیش­تر تحت تاثیر تنوع ژنوتیپی قرار گرفت. تغییرات برهم­کنش ژنوتیپ × محیط در روش AMMI توسط دو مولفه اصلی اول توجیه شد. با استفاده از این روش ژنوتیپ­های G۱۴، G۱۱، G۱۲، G۲۳، G۱، G۵ و G۱۳ به­عنوان ژنوتیپ­های پرمحصول و پایدار شناخته شدند و همچنین محیط تاکستان در سال دوم به­عنوان محیط پایدار و پرمحصول معرفی شد. همچنین دو مولفه اصلی اول در روش GGE بای­پلات حدود ۹۲ درصد از تغییرات ژنوتیپ و برهم­کنش ژنوتیپ × محیط را توجیه کردند. در این روش محیط­های مورد مطالعه در دو مگامحیط قرار گرفتند. همه محیط­ها توانایی تمایز بالایی در عملکرد دانه ژنوتیپ­های مورد مطالعه را دارا بودند و ژنوتیپ­های G۱۱ و G۱۴ به­عنوان ژنوتیپ­های ایده­ال شناسایی شدند. درنهایت براساس هردو روش AMMI و GGE بای­پلات ژنوتیپ های G۵، G۱۱، G۱۲، G۱۳، G۱۴ و G۲۳ در بین ژنوتیپ­های کینوا مورد مطالعه به­عنوان ژنوتیپ­های پرمحصول و پایدار شناسایی شدند و محیط بوئین زهرا به­عنوان محیط ایده آل معرفی شد.

برهم کنش ژنوتیپ × محیط, سازگاری, مگامحیط, AMMI و GGE بای پلات